انواع ابزارهای بازار پول

• پاسداران- ایستگاه ضرابخانه- پلاک 195
• کد پستی : 1664647111
• تلفن گویا: 41-22881640
• دورنگار دبیرخانه: 22849089
• پست الکترونیک : [email protected]

انواع ابزارهای بازار پول

توضیحات نوشته شده توسط سارا اسماعیلی دسته: دوره های آموزش حرفه ای منتشر شده در 10 بهمن 1400 بازدید: 780

روش ها و ابزارهای نوین تأمین مالی و نقدینگی (ابزارهای بازار پول، بازار سرمایه، ابزارهای مشتقه و صکوک)

زمان تشکیل کلاس:

23 خرداد الی 20 تیر

به ازای هر نفر 12.500.000 ریال به صورت خالص

يكی از مشكلات اصلی بخش واقعی اقتصاد، عدم تكافوی سرمايه‌های پراكنده و كوچك در دست مردم براي انجام سرمايه‌ گذاری های لازم است. نظام مالی مطلوب‌، نظامی است كه بتواند به اندازة كافی به طراحی ابزارهای مالی مناسب بپردازد تا افرادی كه توانايی سرمايه‌گذاری دارند اما فاقد سرمايه لازم هستند با استفاده از اين ابزارها به تجميع سرمايه‌های در دست مردم بپردازند. بانک ها به عنوان یکی از مهمترین نهادهای بازار پول، نقشی انکارناپذیر در تأمین مالی طرح های تولیدی، خدماتی و تجاری دارند. در حال حاضر بانكداری بدون ربا در ايران با چالش ها و مشكلاتی روبه روست كه آسيب‌شناسی دقيق اين چالش‌ها در كشور و ارائه راهكار‌هايی به منظور رفع اين نواقص و مشكلات يك نياز و ضرورت اجتناب‌ناپذير است. از سوی ديگر به منظور دستيابی بانكداری اسلامی به جايگاه واقعی خود، نوآوری و ارائه پاسخ به موقع و مناسب به نيازهاي مشتريان از اهميت زيادی برخوردار است. در اين راستا يكی از فرصت‌های پيش روی نظام بانكی، تنوع بخشی و توسعه شيوه‌ها و ابزارهای نوين تأمين مالی و نقدينگی است كه افزون بر پويايی نظام بانكداری اسلامی، موجب تحقق اهداف توسعه اقتصادی نيز خواهد شد. بر همین اساس در اين دوره به منظور تأمين مالی مشتریان، افزايش نقدينگی و اصلاح ساختار ترازنامه بانك‌ها، روش ها و ابزارهای جديد و نوين تأمين مالی مثل انواع صکوک و ابزارهای مشتقه که در بازارهای مالی از جمله بازارهای پول و سرمایه و سایر نهادهای مالی برای تأمین مالی دولت، شرکت های دولتی، بنگاه های مالی و شرکت های خصوصی و حتی خود بانک ها مورد استفاده قرار می گیرند، بررسی و فرآيند طراحی و اجرايی هر يك از ابزارها، به تفكيك به منظور پياده‌سازی در بانك‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری تشريح خواهد شد.

• آشنایی فراگیران با مفاهیم بازار پول و بازار سرمایه
• آشنایی با مفاهیم و تعاریف انواع روش ها و ابزارهای تأمین مالی در بازار پول و بازار سرمایه
• آشنایی با ابزارهای مشتقه و انواع صکوک
• آشنایی با ارکان و شیوه های طراحی، انتشار و کاربرد ابزارهای نوین مالی
• نحوه و فرایند تأمین مالی از طریق ابزارهای نوین مطرح شده
• آشنایی با نحوه تبدیل به اوراق بهادار کردن دارائي های بانک (صکوک بانکی)
• آشنایی با نسبت های مالی مهم به عنوان شاخصی برای تصمیم گیری در سرمایه گذاری یا اعطای تسهیلات
• نحوه استفاده از ابزارهای مالی در مدیریت نقدینگی بانک ها
• نحوه استفاده از ظرفیت شرکت های تابعه یا ثالث در فرایند طراحی و ارائه ابزارهای نوین مالی

طرح کلیات و مفاهیم موضوع

روش های سرمایه گذاری و انواع ابزارهای مالی

تعریف انواع صكوك و فرایند انتشار آن ها

ابزارهای مشتقه، شرایط و انواع مختلف آن

مديريت نقدينگی در بانكداری متعارف

ابزارهای مالی مديريت نقدينگی در بانكداری متعارف

مديريت نقدينگی در بانكداری اسلامی

ابزارهای مالی مديريت نقدينگی در بانكداری اسلامی

ابزارهای مديريت نقدينگی متناسب با نيازهای بانكداری اسلامی

مقايسه اوراق بهادار اسلامی با اوراق قرضه

مقايسه صكوك با اوراق مشتقه

نسبت های مالی؛ شاخص های تصمیم گیری در سرمایه گذاری و اعطای تسهیلات

شرکت های تابعه و ثالث و استفاده از ظرفیت آن ها در طراحی و بکارگیری ابزارهای مالی

نتيجه‌گيری و پيشنهادها

• کارکنان مالی و اعتباری

مدرس دوره

• کارشناس ارشد مدیریت دولتی گرایش مالی
• 19 سال سابقه کار بانکی
• 5 سال سابقه تدریس در بانک ها و مؤسسه عالی آموزش بانکداری ایران
• مؤلف مقالات متعدد

• پاسداران- ایستگاه ضرابخانه- پلاک 195
• کد پستی : 1664647111
• تلفن گویا: 41-22881640
• دورنگار دبیرخانه: 22849089
• پست الکترونیک : [email protected]

آشنایی کامل با بازارهای مالی و انواع آن

بازار مالی، واژهای است که در بسیاری از بازارها به کار میرود. به بازارهایی که در آنها تجارت، خرید و فروش انجام میشود، بازار مالی میگویند. معاملات اوراق بهادار مانند: اوراق سهام، اوراق قرضه، ارز و… در بازارهای مالی انجام میشود. از ویژگیهای این بازار میتوان به مشخص بودن قیمت و قوانین مربوط به هزینه معاملات اشاره کرد. قیمت اوراق بهادار در بازارهای مالی با توجه به عرضه و تقاضا تعیین میشود. با استفاده از بازارهای مالی ، شرکتها سرمایه مورد نیاز خود را برای انجام فعالیتهای جدید تامین میکنند.
زمانی که از بازارهای مالی صحبت میشود، اولین گزینه ای که به ذهن ما می‌رسد، بازار بورس و اوراق بهادار است، در صورتی که بازارهای مالی متعددی نیز مانند: بازار بورس، بازار طلا، بازار پول، بازار مسکن و… وجود دارد. یکی از راههای سرمایهگذاری، خرید دارایی های مالی است. از انواع داراییهای مالی میتوان به: سپردهگذاری در بانکها، صندوقهای بازنشستگی و انواع بیمهنامهها اشاره کرد.

بازارهای مالی بر اساس معیارها

بازارهای مالی بر اساس معیارها به سه دسته تقسیم میشوند:

• طبقهبندی بر اساس نوع دارایی
• طبقهبندی بر اساس مرحله عرضه اوراق بهادار
• طبقهبندی بر اساس سررسید تعهدات مالی

1- بازار مالی بر اساس نوع دارایی

بازار مالی بر اساس نوع دارایی به چند دسته تقسیم میشود. بازار سرمایه نیز بخشی از این بازارها میباشد. نمونه‌ای از این بازارها عبارتند از:

بازار سهام: که در آن، سهام شرکتها عرضه می‌شود.

بازار اوراق بدهی: بازاری که در آن، داد و ستد ابزارها با درآمد ثابت صورت می‌گیرد.

بازار ابزارهای مشتق: بازار معاملات ابزارهای مبتنی بر دارایی ‌های مالی يا فيزيكی (كه از آن جمله می‌‌توان به قرارداد اختيار معامله و قرارداد آتی اشاره كرد) می‌باشد.

در ادامه به طور کامل بازارهای مالی را به شما معرفی می‌کنیم.

2- بازار مالی بر اساس مرحله عرضه اوراق بهادار

بازارهای مالی بر این اساس به دو بازار اولیه و بازار ثانویه تقسیم می‌شوند.

بازار اولیه (Primary Market)

بازاری است که در آن دارایی‌های مالی خود با منابع بلندمدت را می‌توانید مبادله کنید. در این بازار، فروشنده اوراق بهادار با فروش این اوراق، وجه مورد نیاز خود را به دست می‌آورد.

بازار ثانویه (Secondary Market)

در این بازار، اوراق بهاداری که قبلاً منتشر شده، خرید و فروش می‌شوند. این بازار، سبب می‌شود که افراد از فروش اوراق خود و تبدیل آن به نقدینگی اطمینان یابند؛ همچنین این بازار، قیمت سهام‌های منتشر شده به عنوان عرضه اولیه را نیز مشخص می‌کند.

بازار ثانویه به دو دسته تقسیم می شود:

بازار سازمان یافته بورس اوراق بهادار (Stock Market)

بازار رسمی سرمایه است که در آن خرید و فروش سهام شرکتها و اوراق قرضه مؤسسات دولتی و خصوصی انجام می‌شود. بازار بورس اوراق بهادار نیز در این بازار قرار می‌گیرد. قیمت سهام در این بازار، با توجه به عرضه و تقاضا تعیین می‌شود.

بازار فرابورس (Over the Center Market)

دومین بازار سرمایه ایران، بازار فرابورس می‌باشد. این بازار همانند بازار بورس است، با این تفاوت که شرایط پذیرش در آن راحت تر از بازار بورس می‌باشد. این بازار به چهار دسته بازارا ول، بازار دوم، بازار پایه (زرد، نارنجی و قرمز) و بازار سوم تقسیم می‌شود.

برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه بازار فرابورس و تفاوت آن با بازار بورس به مقاله تفاوت بورس و فرابورس مراجعه کنید.

3-بازارهای مالی بر اساس سررسید تعهدات مالی

بازار پول

بازار پول، بازاری برای داد و ستد پول و ديگر دارایی‌های مالی جانشین نزدیک به پول (كه سررسيد كمتر از يك سال دارند) می باشد؛ همچنین از بازار پول، می‌توان با عنوان بازار ابزارهای مالی کوتاه‌مدت با ریسک کم در عدم پرداخت، نقدشوندگی و ارزش اسمی بالا نام برد.

در ادامه بازار پول را به طور کامل توضیح خواهیم داد.

انواع بازارهای مالی

بازارهای مالی به دو دسته تقسیم می‌شوند:

1 – بازار سرمایه (Capital market)

2 – بازار پولی (Money market)

بازار سرمایه (Capital market)

بازار سرمایه، نمونه‌ای از بازارهای مالی است که در آن داد و ستد ابزارهای مالی با سررسید بیشتر از یک سال و همچنین دارایی‌های که سررسید ندارند، انجام می‌شود. بازار سرمایه از مهمترین بازارها برای پس‌انداز و تأمین سرمایه شرکتها می‌باشد. از متداول‌ترین شکل مبادله مالی در بازار سرمایه، تامین مخارج مالی دولت می‌باشد.

ابزارهای بازار سرمایه

بازار سرمایه از دو ابزار برای داد و ستد استفاده می‌کند: ابزارهای تامین مالی دراز مدت و ابزارهای ویژه مدیریت خطر

ابزارهای تامین مالی دراز مدت

این ابزارها در بازارهای مالی به چند دسته تقسیم می‌شوند که در ادامه هرکدام را به طور کامل توضیح خواهیم داد.

سهام: بخشی از دارایی‌های یک شرکت یا واحد تولیدی است که دارندگان آن به اندازه سهمی که خریداری کرده اند، مالک آن شرکت می‌شوند.

سهام عادی: نوعی ابزار سرمایه‌گذاری است که نشانگر مالکیت دارندگان آن می‌باشد و به دو دسته سهام بانام و سهام بی نام تقسیم می‌شود.

سهام ممتاز: اوراق بهاداری است که دارندگان آن با توجه به درآمد و دارایی شرکت، در آن شریک می‌شوند. زمانی که قیمت سهام عادی بیشتر باشد، این سهام انتشار پیدا می‌کند.

اوراق قرضه: اسنادی هستند که به موجب آن، شرکت موظف است سالانه، سودی را به دارندگان آن پرداخت کرده و در زمان سررسید، اصل مبلغ را پرداخت کند.

اوراق مشارکت: اوراقی با سود علی‌الحساب است که در آن، شرکت متعهد می‌شود طی زمان مشخصی، سود و اصل پول را پرداخت کند.

ابزارهای ویژه مدیریت خطر

مقابله با ریسک ناشی از نوسانات قیمتی از کارکردهای مهم بازار سرمایه است. این کارکرد از طریق به‌ کارگیری ابزارهایی تحت عنوان ابزارهای مشتق انجام می‌شود. معامله ‌گران این ابزارها، با پذیرش هزینه‌ای کم، از ریسک زیاد نوسان قیمت جلوگیری کرده و آن را به سایر سرمایه‌گذاران منتقل می‌کنند.

از مهمترین ابزارهای مشتق بازار سرمایه که جزء بازارهای مالی می‌باشد، می توان به قرارداد اختیار معامله اشاره کرد. اختیار معامله، قراردادی بین خریدار و فروشنده است. در این قرارداد، خریدار حق خرید یا فروش مقداری معینی از دارایی درج شده در قرارداد را دارد. به عبارت دیگر، در این قرارداد، خریدار به ازای پرداخت هزینه حق معامله، دارایی درج شده در این قرارداد را خریداری کرده و در زمان مشخص و به قیمت تعیین شده، حق خرید و فروش آن را دارد.

از دیگر ابزارهای مشتق بازار سرمایه می‌توان به قرارداد تحویل آتی اشاره کرد. در این قرارداد، تحویل کمیت و کیفیت مشخصی از یک کالا با قیمت و زمان مشخص، تنظیم می‌شود. همچنین طبق این قرارداد، خریدار، مقدار مشخصی از یک کالا را با قیمت معینی از فروشنده تحویل می‌گیرد و فروشنده متعهد می‌شود این کالا را در زمان مشخص به خریدار تحویل دهد. تسویه قراردادهای آتی به صورت تحویل فیزیکی کالا می‌باشد‌.

بازار پولی (Money market)

بازاری است که در آن به داد و ستد پول و دارایی‌های دیگر (که سررسید آنها کمتر از یک سال است) می‌پردازند؛ همچنین ابزار مالی کوتاه مدت با ریسک کم و نقدشوندگی بالا نیز می‌باشد. این بازار با استفاده از ابزارها امکان نقدشوندگی را در مدت کم و به میزان مطلوب برای اشخاص و معامله گران فراهم می‌کند.

محل خاصی برای بازار پول در نظر گرفته نشده است. بطور کلی بانکها و موسسات غیر بانکی که در آنها داد و ستد ابزارهای مالی انجام می‌شود، بازار پول را تشکیل می‌دهند.

نهادهای بازار پول

بانک مرکزی و دیگر بانکها از قبیل، بانکهای تجاری و مؤسسات اعتباری غیربانکی از مهمترین نهادهای بازار پول به شمار می‌آیند. علاوه بر بانکها، شرکتهای تجاری، موسسات دولتی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری، کارگزاران و معامله‌گران و در نهایت سرمایه‌گذاران نیز در این بازار نقش مهمی ایفا می‌کنند.

ابزارهای بازار پول

اسناد خزانه: اوراق بهادار کوتاه مدتی هستند که توسط دولت منتشر می‌شوند و سررسید آنها سه ماه، شش ماه و یا یک سال می‌باشد. این اسناد هنگام فروش، کمتر از قیمت اسمی به فروش می رسند. این اوراق توسط بانک مرکزی منتشر می‌شود. اسناد خزانه، دارای ریسک کمتری هستند. در نتیجه، موسساتی که به دنبال سرمایه‌گذاری موقت در مکانی مطمئن هستند، این اسناد را خریداری می‌کنند.

برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه مقاله اسناد خزانه را مطالعه نمایید.

پذیرش بانکی: از جمله ابزارهای قدیمی و کوچک (به لحاظ حجم و مبلغ) پذیرش بانکی می‌باشد. این ابزار برای تأمین مالی کالاهایی که هنوز از فروشنده به خریدار منتقل نشده ‌ند، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

اوراق تجاری: اوراق قرضه کوتاه مدت با سررسید کمتر از یک سال می‌باشند. این اوراق، توسط شرکتهای مالی و غیرمالی منتشر می‌شوند. اوراق تجاری، روشی برای تأمین مالی شرکتها و همچنین به عنوان سرمایه میان مدت و کوتاه مدت مورد استفاده قرار می‌گیرند.

گواهی سپرده: از جدیدترین و مهمترین ابزارهای بازار پول و همچنین از مهمترین منابع تأمین مالی بانکهای تجاری به شمار می‌رود. در واقع، گواهی سپرده سندی است که توسط بانک منتشر می‌شود. این نوع سرمایه‌گذاری دو مزیت عمده دارد:

1. سرمایه‌گذار می‌تواند بازده پول خود را به دقت محاسبه کند.
2. زمان سررسید اصل و بهره گواهی نیز مشخص است.

گواهی‌های سپرده به دو بخش قابل انتقال و غیرقابل انتقال تقسیم می‌شوند. دارنده گواهی سپرده قابل‌ معامله، می‌تواند آن را قبل از تاریخ سررسید در بازار به فروش برساند. به همین دلیل، این گواهی‌ها از نقدشوندگی بالایی برخوردار هستند. گواهی‌های غیرقابل مبادله، قابل فروش مجدد نیستند و دارندگان آنها در صورت نیاز به وجه نقد، تنها با مراجعه به موسسه سپرده‌پذیر و با پرداخت جریمه در نظر گرفته، می‌توانند سپرده خود را از مؤسسه خارج کنند.

ساختار بازار سرمایه کشور

ساختار بازار سرمایه به زیرمجموعه های زیر تقسیم می‌شود:

1. سازمان بورس و اوراق بهادار
2. شورای عالی بورس
3. شركت بورس اوراق بهادار
4. شركت بورس كالای ايران
5. شركت سپرده گذاری مركزی اوراق بهادار و تسويه وجوه
6. نهادهای انواع ابزارهای بازار پول مالی شركت مديريت فناوری بورس تهران

1.سازمان بورس و اوراق بهادار

سازمان بورس و اوراق بهادار، اولین نهاد مربوطه به بازار سرمایه در نظر گرفته می‌شود. این سازمان در سال ۱۳۴۰ تأسیس شد و مؤسسه‌ای غیردولتی است که دارای حقوقی مستقل بوده و از محل کارمزدهای دریافتی و سایر درآمدها اداره می‌شود.

2. شورای عالی بورس و اوراق بهادار

شورای عالی بورس و اوراق بهادار، برای ساماندهی و توسعه بازار بورس و اوراق بهادار و همچنین نظارت عالیه بر اجرای قانون بورس و اوراق بهادار، تشکیل شده است.

از وظایف مهم شورای عالی بازار سرمایه می‌توان به تصویب سیاستهای کلان و خط مشی بازار و همچنین اعمال نظارت بر اجرای قانون بازار اوراق بهادار اشاره کرد.

3.شركت بورس اوراق بهادار

سازمان بورس و اوراق بهادار تهران در سال ۱۳۴۶ با عنوان ابزارهای متکی به بازار آزاد تأسیس شد. این شرکت به منظور تشویق بخش خصوصی برای حضور در اقتصاد تشکیل شد. مأموریت اصلی این شرکت، ایجاد بازاری منصفانه و شفاف با ابزارهای متنوع می‌باشد؛ همچنین نظارت بر فعالیت ناشران اوراق بهادار پذیرفته شده را نیز در دستور کار خود قرار داده است.

4.شركت بورس كالای ايران

شرکت بورس کالای ایران در مهر ماه سال 1386 با ادغام سازمان کارگزاران بورس فلزات تهران و بورس کالای کشاورزی، فعالیت خود را آغاز کرد. این بازار به چهار دسته تقسیم می‌شود:

1- بازار فیزیکی : در این بازار، انواع کالاهای قابل عرضه در بورس کالا مانند: مواد پتروشیمی، مواد شیمیایی، انواع مس، انواع مقاطع آهنی و. عرضه می‌شود.

2- بازار فرعی: کالاهایی مانند: ضایعات فلزی، املاک و . که در بازار فیزیکی پذیرش نمی‌شوند، در این بازار عرضه می‌گردند.

3- بازار مشتقه: در این بازار، قراردادهای اختیار معامله و آتی (که از نمونه های آن می‌توان به آتی سکه و آتی زعفران اشاره کرد) معامله می‌شود.

4- بازار مالی: این بازار که قراردادهای سلف موازی استاندارد، گواهی سپرده کالایی و صندوق سرمایه‌گذاری کالایی و… در آن داد و ستد می‌گردد، نمونه ای از بازار بورس کالا می باشد.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد بورس کالا به مقاله چگونه وارد بورس کالا شویم مراجعه کنید.

5.شركت سپرده گذاری مركزی اوراق بهادار و تسويه وجوه

سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (سمات)، شرکتی است که امور مربوط به ثبت،‌ نگهداری، انتقال مالکیت اوراق بهادار و تسویه وجوه را انجام می‌دهد. این شرکت از طریق افزایش کارایی پایاپای، تسویه معاملات و کاهش هزینه های معاملاتی، نقش مهمی برعهده دارد.

تعریف بازار مالی

بازار مالی به بازاری گفته می‌شود که در آن دارایی‌های مالی خریدوفروش می‌شود. تفاوت دارایی‌های مالی و دارایی‌های واقعی در این است که دارایی‌های واقعی ماهیت فیزیکی دارند (مانند اتومبیل، ملک و. ) اما دارایی‌های مالی عموماً ماهیت فیزیکی ندارند.

در واقع بازار مالی امکان تبادل اوراق بهادار، کالا و یا هر چیز قابل مبادله را برای مشارکت‌کنندگان با هزینه پایین فراهم می‌کند.

وظیفه بازارهای مالی

وظیفه بازارهای مالی رساندن پول‌های اضافی کسانی که پس‌انداز کرده‌اند به کسانی که قصد دارند بیشتر از درآمدشان خرج کنند است. در واقع رساندن پول از افرادی که روش سرمایه‌گذاری را نمی‌دانند یا به اندازه کافی دانش ندارند به کسانی که این توانایی را دارند. بازارهای مالی با انجام این وظیفه باعث افزایش کارایی و رونق کل اقتصاد می‌شود.

دسته‌بندی بازارهای مالی

به طور کلی بازارهای مالی را می‌توان به دسته‌بندی‌های زیر تقسیم کرد:

بازار سهام و اوراق قرضه

هر فرد یا شرکت می‌تواند به دو طریق در بازار مالی پول مورد نیاز خود را تهیه کند. رایج‌ترین روش، انتشار اوراق قرضه است که عبارت است از قرارداد دوجانبه‌ای که بین وام‌دهنده و وام‌گیرنده بسته می‌شود و به سبب آن، وام‌گیرنده متعهد می‌شود در زمان مشخص مبالغ تعیین شده را به عنوان بهره به وام‌دهنده پرداخت کرده و در تاریخ معین اصل مبلغ بدهی را به او بازگرداند.

روش دیگر، تهیه پول انتشار سهام است. اگر کسی دارای صد سهم عادی از شرکتی باشد که به عنوان مثال یک میلیون سهم منتشر کرده او به اندازه یک‌هزارم سود خالص و یک‌هزارم دارایی‌های شرکت حق دارد. به دارنده چنین حقی در زمان‌های مشخص مبالغی سود تقسیمی پرداخت می‌شود. ویژگی این نوع اوراق بهادار این است که فاقد تاریخ سررسید هستند.

ایراد اصلی سرمایه‌گذاری در سهام (به‌جای اوراق قرضه) این است که سهامدار از آخرین مدعی یا ذینفعان شرکت است، یعنی شرکت در صورت ورشکستگی باید ابتدا تمام بدهی‌هایش را بپردازد و اگر چیزی باقی ماند به سهامدار خواهد رسید؛ اما مزیت این اوراق هم این است که دارنده آن به‌صورت مستقیم از افزایش سودآوری شرکت یا افزایش ارزش دارایی‌های آن بهره‌مند خواهد شد، چرا که این اوراق به صاحب خود حق مالکیت در شرکت را می‌دهد.

بازار اولیه و ثانویه

بازار اولیه یا بازار دست اول یک بازار مالی، بازاری است که در آن اوراق بهادار سهام و یا اوراق قرضه به نخستین خریداران فروخته می‌شود.

مردم آگاهی چندانی از بازارهای اولیه یا بازارهای دست اول ندارند، چرا که فروش اوراق بهادار به نخستین خریداران در پشت درهای بسته انجام می‌شود. بانک سرمایه‌گذار، یک نهاد مالی بسیار مهم است که در امر نخستین فروش اوراق بهادار در بازار اولیه، شرکت‌ها را یاری می‌دهد. این بانک از طریق تعهد به خرید اوراق بهادار، چنین وظیفه‌ای را انجام می‌دهد، یعنی اوراق بهادار تازه انتشار یافته را به مردم عرضه می‌کند و اگر آن‌ها به فروش نرفت، خود، آن‌ها را به قیمت تضمین شده خریداری خواهد کرد.

بازار ثانویه یا بازار دست دوم یک بازار مالی بازاری است که در آن اوراق بهاداری که در گذشته منتشر شده خرید و فروش می‌شود. در بازارهای دست دوم، کارگزاران و معامله‌گران اوراق بهادار نقش عمده‌ای بر عهده‌ دارند. کارگزار نماینده سرمایه‌گذاران است که خریدار و فروشنده اوراق بهادار را به هم می‌رساند، معامله‌گر کسی است که اوراق بهادار را به قیمت اعلام شده از فروشندگان خریداری می‌کند و به قیمت‌های اعلام‌شده به خریداران می‌فروشد.

هنگامی‌که فردی در بازار دست دوم، اوراق بهاداری را انواع ابزارهای بازار پول می‌فروشد، در ازای این اوراق پولی دریافت می‌کند. حال آنکه شرکتی که چنین اوراقی را منتشر کرده است، از این بابت، پولی دریافت نمی‌کند و شرکت تنها زمانی که، اوراق بهادار را برای نخستین بار در بازارهای اولیه عرضه می‌کند بهای آن را دریافت خواهد کرد. با وجود این، بازارهای ثانویه یا بازارهای دست دوم وظیفه یا نقش اصلی را ایفا می‌کنند. چرا که اولاً کار فروش اوراق را تسهیل می‌کنند به‌طوری‌که دارندگان این اوراق می‌توانند بدین‌وسیله به وجوه نقد دست یابند یعنی این بازارها موجب افزایش قدرت نقدشوندگی اوراق بهادار می‌شوند. ثانیاً بازارهای ثانویه منجر به کشف قیمت سهام می‌شوند و بدین ترتیب شرکت در مرتبه بعدی که قصد دارد بخش دیگری از سهام خود را در بازار اولیه عرضه کند، قیمت اصلی که خریداران حاضرند بپردازند را می‌داند.

بازار بورس و بازار خارج از بورس

بازارهای دست دوم به دو طریق سازمان‌دهی می‌شوند: یک دسته به عنوان بازار بورس، یعنی به‌صورت بازاری سازمان‌دهی می‌شوند که کارگزاران یا نمایندگان، خریداران و فروشندگان اوراق بهادار در یک مکان جمع می‌شوند تا دادوستدهایی انجام دهند.

گروه دوم بازارهای دسته دوم، بازارهای خارج از بورس (OTC) هستند که در آن معامله‌گران در نقاط مختلف آماده خرید و فروش انواع اوراق بهادار می‌باشند. از انواع بازارهای خارج از بورس می‌توان به بازارهایی که در آن‌ها گواهی سپرده قابل دادوستد، وجوه بانک مرکزی، قبولی بانک‌ها و ارزهای خارجی دادوستد می‌شوند، اشاره کرد.

بازار سرمایه و بازار پول

یکی دیگر از راه‌های دسته‌بندی بازارها این است که در هر بازار خاص اوراق بهادار سررسید مشخص دادوستد شود. بازار پول یک بازار مالی است که در آن تنها اوراق قرضه کوتاه‌مدت دادوستد می‌شود.

بازار سرمایه یک بازار مالی است که در آن اوراق قرضه بلندمدت‌تر و سهام شرکت‌ها دادوستد می‌شود.

در واقع می‌شود استنباط کرد که بازار پول قدرت نقدشوندگی بالاتری دارد و نوسان قیمت در آن کمتر از نوسان قیمت در بازار سرمایه است.

از طرفی می‌توان به این نکته پی برد که سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه با افق سرمایه‌گذاری بلندمدت‌تری ورود می‌کنند. (برای مطالعه بیشتر درباره سرمایه‌گذاری و عوامل موثر بر آن می‌توانید به مقاله سرمایه‌گذاری چیست؛ بررسی اصول و عوامل موثر بر سرمایه‌گذاری مراجعه کنید.)

انواع اوراق بهادار در بازارهای مالی

برای درک بهتر شیوه عملکرد بازارهای مالی باید با اوراق بهاداری که در بازارهای مالی دادوستد می‌شوند آشنا شویم. ابتدا به معرفی اوراق بهاداری که در بازار سرمایه معامله می‌شوند می‌پردازیم.

اوراق بهادار در بازار پول

به دلیل اینکه اوراق بهادار قابل معامله در بازار پول سررسیدهای کوتاه‌مدت دارند، از نوسانات قیمتی کمتری برخوردارند بنابراین ریسک سرمایه‌گذارانی که این اوراق را انتخاب می‌کنند اندک است.

در ادامه به بررسی برخی از اوراق بهادار در بازار پول می‌پردازیم.

اسناد خزانه اسلامی (اخزا)

اﺳﻨﺎد ﺧﺰاﻧﻪ ﺑﺮای ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﺎلی دوﻟﺖ و ﺑﻪ ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪ ﺗﻌﻬﺪ و اﻋﺘﺒﺎر ﻛﺎﻣﻞ دوﻟﺖ ﻣﻨﺘﺸﺮ و دارای ﺳﺮرﺳﻴﺪ ﻳﻚ ﺳﺎل و ﻛﻤﺘﺮ هستند. سررسید اغلب این اوراق به صورت ۴، ۱۳، ۲۶ و ۵۲ هفته‌ای است. این اوراق، سود پرداختی ندارند و دولت‌ها در زﻣﺎن ﻓﺮوش، آن‌ها را ارزان‌تر از ﻣﺒﻠﻎ اسمی ﺑﻪ ﺧﺮﻳﺪاران می‌فروشند و از منابع مالی حاصل از فروش آن‌ها، بدهی‌های دولت پرداخت می‌شود؛ اما به دلیل اشکالات فقهی وارد بر این روش، دولت جمهوری اسلامی ایران، این اوراق را صادر و به شکل مستقیم به طلبکاران غیردولتی واگذار می‌کند. دارنده اوراق در صورت نیاز به وجه نقد، این اوراق را در بازار فرابورس ایران به فروش می‌رساند. (برای کسب اطلاع بیشتر درباره محاسبه بازدهی اوراق اخزا می‌توانید به سایت فرابورس ایران مراجعه کنید. همچنین برای خواندن اخبار مرتبط با اوراق اخزا می‌توانید به سایت سخاب مراجعه فرمایید.)

اخزا مهم‌ترین ابزار بازار پول است. این اوراق به دلیل اینکه ریسک‌های سرمایه‌گذاری از طرف دولت را ندارد بنابراین بدون ریسک هستند.

اوراق تجاری

بانک‌ها و شرکت‌های بسیار بزرگ در آمریکا می‌توانند اوراق تجاری منتشر کنند. این اوراق با سررسید کوتاه‌مدت هستند.

پذیرش بانکی

بانک‌ها برای توسعه تجارت باید معاملاتی را انجام دهند. امکان تسویه این معاملات از طریق ابزاری به نام برات بانکی فراهم می‌کنند. هنگامی‌که خریدار کالا یا کالایی را از صادرکننده یا فروشنده خریداری می‌کند، وجه آن عموماً در سه ماه پرداخت می‌شود و یک بانک که بانک خریدار نامیده می‌شود، تضمین پرداخت وجه را انجام می‌دهد. در مقابل ارائه آن تضمین کارمزدی را از خریدار دریافت می‌کند و برای وی اعتبارنامه افتتاح می‌کند و بخشی از مبلغ اعتبارنامه را باید خریدار نزد بانک خود سپرده کند.

این اعتبارنامه که به فروشنده کالا از پرداخت وجه اطمینان خاطر می‌دهد، قابل فروختن به بانک دیگر است. معمولاً بانک‌ها با انواع ابزارهای بازار پول توجه به تاریخ سررسید، میزان نرخ تنزیل را مشخص می‌کنند.

ابزارهای بازار سرمایه

ویژگی بازار سرمایه این است که ابزارهای بلندمدت در آن معامله می‌شوند. ازآنجایی‌که مهم‌ترین ابزار بازار سرمایه سهام است، به همین خاطر از بورس اوراق بهادار به عنوان بازار سرمایه یاد می‌شود.

سهام بیانگر حقی است که دارنده برگ نسبت به سود خالص و دارایی‌های یک شرکت دارد. تنها کمی بیشتر از نیمی از سهام منتشر شده در دست افراد است و باقی آن‌ها به صندوق‌های بازنشستگی، صندوق‌های مشترک سرمایه‌گذاری و شرکت‌های بیمه تعلق دارد.

از ویژگی‌های این اوراق آن است که سررسید مشخص ندارند بنابراین اوراق بلندمدت هستند.

وام‌های رهنی

وام‌های رهنی به شرکت‌ها و یا افرادی اعطا می‌شود که قصد دارند خانه، زمین و یا ساختمان بخرند. براساس این قرارداد، ساختمان یا زمین درگرو وام قرار می‌گیرد. در بازار وام ایالات متحده آمریکا، وام‌های رهنی، بزرگ‌ترین بخش را تشکیل می‌دهند و بیشترین مقدار وام‌ها نیز برای خرید خانه گرفته می‌شود.

در بازار وام‌های رهن مسکن، نوعی اوراق بهادار با پشتوانه اسناد رهنی منتشر شده که امکان تأمین مالی و تبدیل به نقد کردن وام‌های رهنی برای بانک‌ها و صندوق‌های مسکن و وام را میسر ساخته است.

اوراق قرضه شرکت‌ها

شرکت‌های بزرگ که از نظر اعتباری در رده بالایی قرار دارند، اوراق قرضه بلندمدت منتشر می‌کنند. شرکت‌هایی که اوراق قرضه منتشر می‌کنند، بهره این اوراق را سالی دو بار به دارنده این اوراق می‌پردازند و ارزش اسمی آن‌ها را نیز در تاریخ سررسید پرداخت می‌کنند. برخی از این اوراق قرضه که آن‌ها را اوراق قرضه قابل تبدیل می‌نامند دارای این ویژگی هستند که دارنده آن‌ها می‌تواند در زمان مقرر، آن‌ها را به تعدادی سهم عادی شرکت انتشاردهنده تبدیل کند.

جمع‌بندی

در این مقاله به بررسی بازارهای مالی پرداختیم و برای انواع بازارهای مالی تعریفی ارائه کردیم. ذکر این نکته الزامی است که ورود به بازارهای مالی مختلف نیازمند مطالعه و کسب اطلاع و بررسی تمامی جوانب آن‌هاست. توصیه می‌شود که هیچ‌گاه بدون اطلاع کافی اقدام به ورود به این بازارها نکنید.

برای کسب دانش و آگاهی بیشتر می‌توانید از همین حالا شروع کنید؛ پیشنهاد می‌شود که دوره آموزشی رایگان آموزش همگانی سرمایه‌گذاری را تماشا کنید.

ابزار های مالی

فعالان بازار و کارشناسان این خطه باور دارند کمرنگ بودن نقش ابزار های مالی مانند آپشن، فیوچرز، قرارداد آتی و… شده است، بازار سهام ایران به بازاری پر ریسک و تک بعدی تبدیل شده است.

به معنای واقعی می توان گفت که بازار سهام، سود خود را از طریق رشد قیمت به دست می آورد و با سقوط قیمت، روند کاهشی و نزولی را در پیش می گیرد.

استفاده از ابزار های مالی به این دلیل است که بتوان در زمان کاهش قیمت ها، از سقوط بازار جلوگیری به عمل آید.

اگر استفاده از ابزار های مالی رایج نباشد، هم سرمایه گذاران خارجی و هم داخلی، تمایل خود را برای سرمایه گذاری از دست می دهند و بازار سهام با استقبال مواجه نمی گردد.

ابزار های مالی:

در دنیای سرمایه گذاری، ابزار مالی (financial instrument) به هر نوع دارایی قابل معامله می گویند، مانند موارد زیر که قرضه که ارزش مبادله ای داشته باشد.

• پول نقد
• ملک
• سند رسمی (قانونی)
• برگه سهام
• اوراق بهادار
• اوراق قرضه

طبق استاندارد های گزارشگری مالی بین المللی، ابزار های مالی به گروه های زیر تقسیم می‌شوند، که عبارتند از:

• ابزار های نقد
• ابزار های مشتقه

لازم به ذکر است که به منظور پوشش نیاز های متنوع سرمایه گذاران، ابزار های مالی جدیدی معرفی می شوند که استفاده از آنها در بازار سهام به بهبود سرمایه گذاری کمک می کند.

نقش ابزار های مالی:

ابزار های مالی، سه نقش متمایز زیر را دارند که در زیر به آنها اشاره شده است:

نقش اول: این ابزار ها وسیله ای برای نقل و انتقال وجوه سهامداران هستند که تمایل به سرمایه گذاری با مازاد سرمایه خود دارند و از این طریق، سرمایه خود را در اختیار افرادی می گذارند که نیاز به سرمایه دارند.

نقش دوم: کار ابزار های مالی در انتقال وجوه به شکلی صورت می گیرد که ریسک انواع ابزارهای بازار پول سیستماتیک جریان نقدی را کاهش دهند. این ریسک ناشی از سرمایه گذاری در دارایی های حقیقی، بین متقاضیان و عرضه کنندگاه وجوه نقد می باشد.

نقش سوم: انباشته کردن پس انداز ها به منظور تامین مالی برای طرح های کلان سرمایه گذاری، بدون تجمیع امکان پذیر نمی باشد. تجمیع بخش تفکیک نا پذیری از نظام مالی به شمار می رود که به وسیله ابزار های مالی این کار صورت می گیرد.

انواع ابزار های مالی:

ابزار های مالی در دنیای سرمایه گذاری کنونی، در چهار قالب مورد استفاده هستند که در زیر به آنها اشاره شده است:

• ابزار های سرمایه ای (مالکیتی)
• ابزار های استقراضی (بدهی)
• ابزار های مشتقه
• ابزار های ترکیبی

به منظور پوشش نیاز هایی که روز به روز تنوع آنها بیشتر می شود، ابزار های مشتقه و ابزار های ترکیبی به وجود آمده اند.

موسسه مشاوران مطالعه مقاله معامله سلف را به شما عزیزان پیشنهاد می کند.

انواع ابزار های مالی

دارایی های مالی:

در برابر دارایی های حقیقی، دارایی های مالی نامشهود طبقه بندی می شوند که سهم الشرکه ای از یک مجموعه دارایی های شرکت می باشند.

تامین مالی مالکیت دارایی نامشهود، به وسیله انتشار یکی از انواع دارایی های مالی و در قالب ابزار سرمایه ای یا ابزار بدهی (استقراضی) صورت می گیرد.

سرمایه گذاران با خرید اوراق بهادار و یا اوراق قرضه، بخشی از سرمایه شرکت را به مالکیت خود در می آورند که برای آنها با عایدی همراه می باشد. این عایدی، از فعالیت شرکت ها به دست می آید.

انواع دارایی های مالی:

دارایی های مالی به سه گروه دسته بندی می گردند که در زیر به شرح آنها پرداخته می شود.

گروه اول، ابزار با درآمد ثابت:

دارایی های مالی گروه اول، بدهی هایی هستند که ادعای مقابل آنها ثبت می باشند. صاحب این اوراق، مبلغ ثابتی از سود را مطالبه می کند که به این ابزار، ابزار با درآمد ثابت می گویند.

گروه دوم:

در این گروه سهامدار مانده سود را مطالبه می کند. در واقع یعنی، پس از پرداخت سود به افرادی که ابزار بدهی دارند، مبلغی نیز به عنوان عایدی به دارنده این نوع از دارایی ها پرداخته می شود.

گروه سوم:

در گروه سوم، اوراقی جای دارد که تلفیقی از دو گروه بالا می باشند و به این ابزار مالی، ابزار دو زیستی یا دو رگه می گویند که دارای انواع زیر می باشد.

• سهام ممتاز
• اوراق قرضه قابل تبدیل

علاوه بر این سه گروه، دارایی های مالی دیگری نیز وجود دارند که مشتق شده از سه گروه دارایی های مالی که ذکر شد، هستند.

توافق نامه بازخرید:

توافق نامه بازخرید یا رپو (repurchase agreement)، یکی از مهم ترین ابزار های بازار پول محسوب می شود که نقش مهمی در تخصیص سرمایه در بازار های مالی دارد.

این نوع توافق نامه، به وام وثیقه ای شباهت زیادی دارد که توافقی بین دو طرف است به صورتی که یک طرف قرارداد، اوراق بهادار خود را به قیمت مشخص به طرف دیگر معامله می فروشد و در قبال آن تعهد می کند که همان اوراق بهادار را در آینده و به قیمت مشخص مجددا خرید نماید (بازخرید کند).

نکته ۱: نرخ بهره ای که در قرارداد ذکر می شود نرخ بهره رپو نامیده می شود.

نکته ۲: توافق نامه بازخرید معکوس نقطه مقابل توافق نامه بازخرید می باشد.

ابزار رپو در بازار مالی ایران از نظر تاریخ سررسید به سه دسته تقسیم می شود:

• توافق نامه بازخرید یک شبکه (ovemight repo) که به سررسید یک روزه اطلاق می شود.
• توافق نامه بازخرید با دوره زمانی مشخص (term repo)، که سررسید آن بیشتر از یک روز و در توافق نامه ذکر می شود.
• توافق نامه بازخرید باز (open repo)، که از ویژگی های آن عدم سررسید مشخص و قابلیت فسخ توافق نامه توسط هریک از طرفین می باشد.

نکته: نرخ بهره رپو به طور معمول، روزانه و بر اساس نرخ بهره بازار تعدیل می شود.

موسسه مشاوران مطالعه مقاله قرارداد سوآپ را به شما عزیزان پیشنهاد می کند.

توافق نامه بازخرید

انواع توافق نامه بازخرید:

توافق نامه بازخرید به چهار شکل انجام می شود:

توافق نامه باز خرید کلاسیک (classic repo):

در این توافق نامه، اگر در طول دوره توافق، به اوراق بهاداری که به وثیقه گذاشته شده است سودی تعلق بگیرد، این وجوه به صاحب اصلی اوراق بهادار (وام گیرنده) پرداخت می شود.

توافق نامه بازخرید- فروش و خرید متقابل (buysell back repo):

تفاوت اصلی این توافق نامه با توافق نامه بازخرید کلاسیک در این است که هر گونه بهره تعلق گرفته به اوراق بهادار در طول دوره قرارداد به وام دهنده تعلق می گیرد.

توافق نامه بازخرید نگهداری در حساب ها (hold in oostody):

بر اساس این توافق نامه، دریافت کننده وام، وثیقه را به وام دهنده منتقل نمی کند و به جای آن دارایی مورد وثیقه را در طول دوره قرارداد در حسابی داخلی به نام قرض دهنده نگهداری می کند.

این نوع قرارداد فقط برای موسسات با ثبات از نظر مالی استفاده می شوند که دلیل آن ریسک بالای این قرارداد ها برای وام دهنده می باشد.

توافق نامه سه طرفه (tri-party repo):

در نوع آخر توافق نامه ها، به اتاق پایاپای یا بانک به عنوان یک واسطه بین دو طرف نگاه می شود و اجرای معامله که شامل موارد زیر است را به عهده دارد.

• نگهداری وثیقه
• انتقال وثیقه
• به روز کردن حساب ها

وجود وثیقه در توافق نامه های بازخرید، باعث می شود که ریسک اعتباری این توافق نامه ها به میزان زیادی کاهش یابد. این کاهش ریسک به معنی حذف کامل ریسک نمی باشد و میزانی از ریسک باقی می ماند. دلیل وجود این ریسک این است که ممکن است وام گیرنده به تعهد خود پایبند نباشد و در سررسید قرارداد خود بازخرید را انجام ندهد.

سپس وام دهنده، می تواند اوراق بهادار را ضبط کند و بفروشد اما لازم به ذکر است که ممکن است در این مدت زمان از ارزش اوراق مذکور کاسته شود.

نکته: ریسک اعتباری به عوامل مختلفی مانند دوره قرارداد و نقد شوندگی وثیقه بستگی دارد.

اگر این مطلب برای شما رضایت بخش بوده است، مطالعه مقاله نهادهای مالی را به شما پیشنهاد می کنیم.

اوراق اجارة تأمین نقدینگی

در این نوع از اوراق اجاره، بانی با ارائه طرح توجیهی اقدام به انتخاب شرکت واسط (SVP)می کند. شرکت واسط با انتشار اوراق و با جمع آوری پول از سرمایه گذاران، به وکالت از طرف آنان یکی از دارایی های فیزیکی بانی را به صورت نقد خریداری می کند، سپس به صورت اجاره عادی یا به شرط تملیک دوباره به بانی واگذار می نماید. سود این اوراق در سررسیدهای مشخص به صورت اجاره بهای دارایی به دارندگان اوراق پرداخت می شود. دارندگان اوراق قبل از سررسید، می توانند اوراق خود را در بازار ثانوی به فروش برسانند. SPV در پایان قرارداد اجاره عادی دارایی را از بانی تحویل گرفته و به وکالت از طرف سرمایه گذاران در بازار دارایی های مستهلک می فروشد و در اجاره به شرط تملیک، دارایی را به تملیک مستأجر درمی آورد.

شرایط انتشار

اوراق اجاره بانی باید دارای شرایط زیر باشد:

• شخص حقوقی غیردولتی که قالب حقوقی آن سهامی یا تعاونی باشد،
• مجموع جریان نقدی حاصل از عملیات آن در دو سال مالی اخیر مثبت باشد،
• حداکثر نسبت مجموع بدهی ها به دارایی های آن 90 درصد باشد،
• اظهارنظر بازرس و حسابرس شرکت در خصوص صورت های مالی دو دورة مالی اخیر آن مردود یا عدم اظهارنظر نباشد.

در صورتی که بانکها یا موسسات مالی و اعتباری تحت نظارت بانک مرکزی اصل و سود اوراق را تضمین نموده باشند، رعایت بندهای 2 و 3 برای بانی الزامی نمی باشد.

انواع دارایی قابل قبول برای اوراق اجاره دارایی های قابل قبول جهت انتشار اوراق اجاره به شرح زیر می باشند:

• زمین
• ساختمان و تأسیسات
• ماشین آلات و تجهیزات
• وسایل حمل و نقل

شرایط عمومی دارایی پایه

• به کارگیری آن در فعالیت بانی، منجر به ایجاد جریانات نقدی شده یا از خروج وجوه نقد جلوگیری نماید.
• هیچگونه محدودیت یا منع قانونی، قراردادی یا قضایی برای انتقال دارایی، منافع و حقوق ناشی از آن وجود نداشته باشد.
• تصرف و اعمال حقوق مالکیت در آن برای نهاد واسط دارای هیچگونه محدودیتی نباشد.
• مالکیت آن به صورت مشاع نباشد.
• امکان واگذاری به غیر را داشته باشد.
• تا زمان انتقال مالکیت دارایی به بانی، دارایی از پوشش بیمه ای مناسب و کافی برخوردار باشد.

اوراق مشارکت

• اوراق مشارکت در اصطلاح علم اقتصاد، نوعی از اوراق بهادار است که توسط دولت، شهرداری، شرکت‌های دولتی و خصوصی، برای تأمین اعتبار طرح‌های عمرانی یا زیرساختی در کشور، منتشر می‌گردد. تهیهٔ دستورالعمل اجرایی و مقررات ناظر بر انتشار اوراق مشارکت بر عهدهٔ بانک مرکزی است. طبق دستورالعمل بانک مرکزی، اوراق مشارکت اوراق بهاداری هستند که با مجوز بانک مرکزی برای تأمین بخشی از منابع مالی مورد نیاز، طرح‌های سودآور تولیدی و خدماتی (به استثنای امور بازرگانی) در چارچوب عقدمشارکت مدنی ، توسط سازمان جاری منتشر می‌شود. در هر ورقهٔ مشارکت، میزان سهم دارندهٔ آن مشخص شده‌است

نکات مهم انتشار اوراق مشارکت

• پروژه موضوع انتشار اوراق مشارکت باید در قالب شخصیت حقوقی انجام شود که دارای سوابق مالی حسابرسی شده توسط حسابرسان معتمد بورس باشد.
• ناشر نباید زیان انباشته داشته باشد، عملکرد شرکت باید سودآور بوده و به تشخیص بورس امکان سودآوری آن در آینده وجود داشته باشد.
• گزارش حسابرس مستقل در خصوص آخرین صورت های مالی حسابرسی شده نباید حاوی اظهارنظر مردود یا عدم اظهارنظر باشد.
• پروژة موضوع انتشار اوراق مشارکت باید براساس گزارش توجیهی حسابرسی شده توسط حسابرس معتمد بورس از توجیه مالی، فنی و اقتصادی مناسبی برخوردار باشد.
• داشتن وثایق معتبر جهت ارائه به ضامنی که بازپرداخت اصل و سود اوراق مشارکت را تضمین خواهد کرد. پروژه موضوع انتشار اوراق مشارکت می تواند یکی از تضامین قابل ارائه به ضامن باشد که به نتیجة مذاکره با ضامن بستگی دارد.
• حداقل سهم الشرکه ناشر در هر طرح توسط مرجع صادرکننده مجوز انتشار اوراق تعیین می شود. معموالً، حداقل 50 درصد از منابع مورد نیاز برای اجرای پروژه باید توسط ناشر تأمین شود.
• سقف مبلغ اوراق مشارکت قابل انتشار برای شرکت های پذیرفته شده در بورس به تشخیص هیئت پذیرش و حداکثر تا 70 درصد ارزش ویژه هر شرکت است. همچنین، حداکثر میزان اوراق مشارکت قابل انتشار براساس ضوابط داخلی سازمان بورس و اوراق بهادار بدین ترتیب اعمال شده است که نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام، بعد از انتشار اوراق مشارکت، حداکثر مساوی عدد 3 باشد.در صورتی که اصل و سود اوراق مشارکت توسط بانکها و موسسات مالی و اعتباری تحت نظارد بانک مرکزی ضمانت شده باشد، نیازی به رعایت بندهای 2 و 7 توسط ناشر نمیباشد.

• مصرف وجوه حاصل از واگذاری اوراق مشارکت در محلی غیر از پروژه های مبنای انتشار اوراق مشارکت، مجاز نیست.
• اوراق مشارکت ممکن است قابل تعویض با سهام سایر شرکت های پذیرفته شده در بورس باشد. در این صورت ناشر موظف است حداقل به میزان اوراق مشارکت قابل تعویض، موجودی سهام شرکت های مذکور را تا سررسید نهایی اوراق مشارکت نگهداری نماید.

• اوراق مشارکت ممکن است قابل تبدیل به سهام شرکت ناشر باشد. در این صورت مجمع عمومی فوق العاده بنا به پیشنهاد هیئت مدیره و گزارش خاص بازرس یا بازرسان شرکت اجازه انتشار اوراق مشارکت را می دهد و شرایط و مهلتی را که طی آن دارندگان این گونه اوراق خواهند توانست اوراق خود را به سهام شرکت تبدیل کنند تعیین و اجازة افزایش سرمایه را به هیئت مدیره خواهد داد.

تعریف و ویژگی های اوراق استصناع

اوراق استصناع :

اوراق بهاداری هستند که دارندگان آنها به صورت مشاع مالک دارایی مالی هستند که براساس قرارداد استصناع شکل می گیرد.

این اوراق دارای بازده معین و قابل مبادله در بازار ثانوی بوده است.

وزارت خانه ها، شهرداری ها، شرکت های دولتی و بخش خصوصی برای تأمین مالی طرح های عمرانی و توسعه ای می توانند اقدام به انتشار اوراق استصناع نمایند.

امکان بازار ثانوی اوراق استصناع

همه انواع اوراق استصناع از نوع ابزارهای مالی انتفاعی با سود معین می باشند، بر این انواع ابزارهای بازار پول اساس می توانند اهداف و سلیقه های بخش مهمی از صاحبان وجوه مازاد که قصد سرمایه گذاری بدون ریسک دارند را پوشش دهند، در نتیجه قابلیت مالی خرید و فروش در بازار ثانوی را خواهند داشت

پیش بینی می گردد برای خرید و فروش اوراق استصناع بازار ثانوی فعالی شکل گیرد و قیمت بازاری آنها متناسب با مدت و مبلغ اسمی اوراق، تعیین شود و ابزار جدیدی شبیه اوراق مشارکت، با نرخ بازدهی معین وارد بازار سرمایه شود.

تعریف اوراق منفعت

• ورق منفعت سند مالی بهاداری است که بیانگر مالکیت دارندة آن بر مقدار معین خدمات یا منافع آینده از یک دارایی بادوام است که در ازای پرداخت مبلغ معینی به وی منتقل شده است مانند گواهی حق اقامت در هتل معین برای روز معین، حق استفاده از خدمات آموزشی دانشگاه برای ترم یا سال معین، حق استفاده از یک ساعت پرواز برای مقصد معین و حق استفاده از خدمات حج یا عمره برای سال معین.

کاربردهای اوراق منفعت

• واگذاری منافع آینده دارایی های بادوام:

صاحبان دارایی های بادوام گاهی به نقدینگی احتیاج دارند و حاضرند برای تأمین آن، بخشی از منافع حاصل از دارایی های بادوام خود را از پیش واگذار کنند. در این موارد اگر صاحبان دارایی در جست و جوی استفاده کننده نهایی )کسی که بخواهد در روز معین از منافع دارایی معین استفاده کند( باشند، احتمال موفقیت خیلی پایین و در حد صفر است. برای حل این مشکل می توان از اوراق منفعت استفاده کرد. یعنی صاحبان دارایی برای بخشی از منافع دارایی، اوراق منفعت منتشر و سپس آن ها را در مقابل مبلغ معینی به متقاضیان واگذار می کنند. دارندگان اوراق می توانند صبر کنند و در زمان معین از آن منافع بهره ببرند؛ کما اینکه می توانند قبل از فرا رسیدن مدت آن را به انواع ابزارهای بازار پول دیگران واگذار کنند.

• واگذاری خدمات آینده:

همانند صاحبان دارایی های بادوام، شرکت ها و مؤسسه های خدماتی نیز گاهی برای تأمین سرمایه در گردش یا توسعه فعالیت های اقتصادی، نیازمند پول می شوند و حاضرند بخشی از خدمات آینده خود را از پیش واگذار کنند. در این موارد نیز اگر شرکت های خدماتی به دنبال مشتری نهایی )استفاده کننده واقعی از خدمات( باشند، احتمال موفقیت در سطح پایین و نزدیک به انواع ابزارهای بازار پول صفر است، در حالی که استفاده از اوراق بهادار منفعت می تواند این مشکل را به آسانی حل کند.

مکانیسم بازار اوراق منفعت

• صاحبان دارایی های بادوام به منظور حل مشکل نقدینگی خود می توانند برای بخشی از منافع حاصل از دارایی، اوارق منفعت منتشر کند. در این حالت نهاد واسط با جمع آوری پول از مردم به وکالت از طرف آنان، منافع آتی حاصل از دارایی بادوام را به ارزش فعلی پیش خرید می کند. سود این اوراق در سررسیدهای مشخص از طریق نهاد واسط در اختیار سرمایه گذاران قرار می گیرد. در زمان سررسید نیز، دارندگان اوراق از وجوه حاصل از منافع بهره مند می شوند. دارندگان اوراق می توانند اوراق خود را قبل از سررسید در بازار ثانوی به فروش رسانند.

ارزش اوراق منفعت و نرخ بازدهی آن

• قیمت اوراق بهادار منفعت و سود حاصل از خرید و فروش آن ها )نرخ بازدهی( به عوامل زیادی چون اعتبار صاحبان دارایی و شرکت های خدماتی، قیمت اسمی منافع و خدمات، نرخ بازدهی ابزارهای مالی مشابه، زمان و مکان ارائه منافع و خدمات بستگی دارد
• ارزش صکوک منفعت بر اساس ارزش فعلی منافع آتی حاصل از دارایی های بادوام یا ارزش فعلی خدمات محاسبه می شود. ارزش فعلی هر ورقه منفعت با لحاظ ارزش اسمی، نرخ تنزیل و مدت زمان باقی مانده تا زمان استفاده از منافع به دست می آید.

مثال کاربردی اوراق منفعت

به عنوان مثال یک شرکت پیمانکاری بزرگراهی را تحت قرارداد BOT احداث کرده و اکنون به مدت 20 سال حق بهره برداری از این بزرگراه از جمله عوارض دریافتی را داشته و از طرف دیگر برای ورود به دیگر پروژه های خود نیاز به منابع مالی جدید دارد. لذا می تواند منافع حاصل از بزرگراه احداث شده را به عموم واگذار نماید. در این حالت نهاد واسط با جمع آوری وجوه از مردم، درآمد حاصل از عوارض بزرگراه ها را طی عمر اوراق منفعت پیش خرید می کند. شرکت پیمانکاری نیز وجوه حاصل از عوارض را پس از کسر هزینه های بزرگراه در اختیار نهاد واسط قرار می دهد. از آنجاییکه عوارض بزرگراه ها و هزینه ها به صورت مستمر و نه در دوره های زمانی خاص ایجاد می شود لذا نهاد واسط این وجوه را به نمایندگی از طرف دارندگان اوراق در حساب بانکی مشخص سپرده گذاری می کند. نهاد واسط در سررسیدهای مشخص حداقل سود علی الحساب تضمین شده توسط ضامن اوراق را از حساب بانکی مذکور برداشت کرده و در اختیار دارندگان اوراق قرار می دهد. درپایان عمر اوراق نیز نهاد واسط مانده وجوه موجود در حساب بانکی که بیانگر اصل اوراق و سایر منافع احتمالی و سود سپرده است را در اختیار دارندگان اوراق قرار می دهد.