بازیگران عمده بازار ارز
نرخ هر دالر آمریکایی در بازار ارز افغانستان به بیش از 71 افغانی رسیده است و به دلیل وابستگی افغانستان به واردات کالاها، اولین تآثیر خود را بر روی بهای سوخت و سایر کالاها گذاشته است.
اما چه عواملی بر روی کاهش ارزش پولی ملی (افغانی) و بالا رفتن بهای نرخ ارز تاثیر عمده گذاشته است؟ واردات و صادرات ارز همچون واردات و صادرات کالاها به چه صورت است؟
چه بازیگران عمده ای بر روی بازار ارز اثر دارند؟ تقاضا و عرضه آن توسط چه کسانی صورت می گیرد؟
واردات و صادرات:
افغانستان به دلیل سالها عقب ماندگی از قافله اقتصاد جهانی، کشوری وابسته به واردات از کشورهای دیگر است. در طول دو دهه گذشته نیز زیرساخت های لازم برای شکل گیری بخش صنعت صورت نگرفته است. به همین دلیل میزان واردات افغانستان به حدود 8 میلیارد دالر و صادرات به حدود 800 میلیون دالر رسیده است. یعنی واردات کالاها 10 برابر صادرات است. پس بخش عمده ای از تقاضای بازار ارز در افغانستان مربوط به واردات کالاها می باشد و بخشی از عرضه بازار هم توسط صادرات رسمی جبران می شود. اما صادرات یک بخش غیررسمی هم دارد که باعث ورود ارز به داخل کشور می شود و آن هم صادرات مواد مخدر است که در حدود 4 تا 6.6 میلیارد دالر تخمین زده می شود. به اساس گزارش سازمان ملل متحد و اعلام وزارت مبارزه با مواد مخدر، در سال گذشته حدود ۹ هزار تن مواد مخدر در افغانستان تولید شده است. دهقانان می گویند سال گذشته قیمت یک کیلوگرم تریاک معادل ۶۵۰ دلار بود اما امسال به دلیل افزایش کشت و برداشت، قیمت آن به ۲۲۰ دلار کاهش یافته است.
کمک های جهانی:
در حدود نیمی از بودجه افغانستان وابسته به کمک های خارجی می باشد. از بودجه 5.5 میلیارد دالری سالیانه در حدود 2.7 میلیارد دالر توسط دونرهای خارجی تآمین می شود که سبب ورود ارز به داخل افغانستان می گردد. همچنین رفت و آمد مشاوران و نظامیان خارجی هم دارای مخارجی است که سبب انتقال ارز به داخل افغانستان می گردد. در گذشته که تعداد نظامیان بسیار بیشتر از امروز بود این انتقال ارز بسیار زیادتر از وضعیت فعلی بود و بخش عرضه را تقویت می کرد. فعالیت NGO ها از دیگر بخش هایی است که سبب انتقال و عرضه ارز می شود. بودجه سالانه آنها در حدود 850 میلیون دالر تخمین زده می شود.
گردشگری و سفر:
بخشی از بازار ارز توسط مسافرانی که از داخل به خارج از افغانستان سفر می کنند، تقاضا می شود. حاجیان در ایام حج و سفرهای زیارتی به ایران و عراق، از جمله تقاضاکنندگان ارز می باشند که در حدود 500 میلیون دالر تخمین زده می شود که در بخش تقاضای ارز قرار می گیرند.
بخشی دیگر هم توسط کسانی که برای تداوی به خارج از افغانستان می روند، تقاضا می شود. گردشگری سلامت در حدود 300 میلیون دالر تخمین زده می شود.
بخشی دیگر هم برای سفرهای تفریحی و تجاری و دیگر سفرهای شخصی که افراد دارند، تقاضا می شود.
کمک های مهاجرین:
افغانستان دومین کشور بعد از سوریه در جهان است که بیشترین مهاجرین را در سطح جهان دارد، عمده مهاجرین که با مشقت فراوان و هزینه زیاد به خارج از افغانستان مهاجرت می کنند، دارای اقارب و فامیل در داخل افغانستان هستند که به صورت ماهیانه یا سالیانه اقدام به ارسال کمک به آنها می کنند. براساس برآوردهای بانک جهانی و طبق اعلام وزارت مهاجرین در حدود 3 میلیارد دالر سالیانه تخمین زده می شود. عمده انتقال ارز توسط صرافی ها صورت می گیرد.
دولت تلاش دارد که روند ارسال نیروی کار به کشورهای دیگر را به صورت قانونی فراهم آورد که در نتیجه این میزان نیز افزایش خواهد یافت. تنها در کشورهای حاشیه خلیج فارس براساس اعلام وزارت مهاجرین حدود 400 هزار نفر مشغول به کار هستند. ارسال این ارز در بخش عرضه ارز قرار می گیرد.
ورود و خروج سرمایه:
شرایط ورود و خروج سرمایه به افغانستان در طی دو دهه گذشته روند متفاوتی را پشت سر گذاشته است. در دهه اول پس از تشکیل حکومت جدید شاهد ورود سرمایه بالا بودیم و پس از خروج نیروهای خارجی و بدتر شدن وضعیت امنیت، خروج سرمایه بیشتر انجام شده است.
اما نکته قابل توجه این است که خروج سرمایه به صورت غیررسمی و عمدتا از راه صرافی صورت می گیرد و به صورت مشخص در جایی ثبت نمی گردد.
کشورهای توسعه یافته عمده انتقال سرمایه و ارز از طریق مبادی رسمی و بانک ها صورت می گیرد و ثبت رسمی می گردد.
در این بخش ورود سرمایه همراه با ورود ارز می باشد که در قسمت عرضه ارز قرار می گیرد و خروج سرمایه همراه با تقاضای ارز صورت می گیرد.
تقاضا برای سرمایه گذاری:
در وضعیت بد اقتصادی افغانستان و عدم حمایت از تولیدات داخلی، سرمایه های سرگردان در دست مردم به جای قرار گرفتن در بخش تولیدات محصولات داخلی و یا بانک ها و عرصه های سرمایه گذاری دیگر، بخش قابل توجهی در بازار ارز و داد و ستد آن فعالیت می کنند. در واقع سرمایه گذاران خرد و کلان با ورود به این بازار در پی کسب سود هستند که عمدتا از طریق صرافی ها و به صورت غیررسمی انجام می گیرد یعنی در هیچ جایی این معاملات ثبت نمی شود و از سودهای ناشی از این معاملات هیچ مالیاتی اخذ نمی گردد و نیاز به هیچ گونه مجوزی ندارد. در صورتی که برای راه اندازی یک کار و فعالیت تولیدی نیاز به مجوز، پرداخت مالیات و ده ها موانع دیگر است.
بالا رفتن نرخ اسعار در دو ماه ابتدایی سال قطعا منافع این گروه های مختلف را تحت تآثیر قرار می دهد. به طوری که بالا رفتن نرخ اسعار و همزمانی آن با ماه رمضان سبب شده است که نرخ کالاهای گوناگون بالا رفته و قدرت خرید مردم را کاهش دهد. در کشور ما که 54 فیصد مردم زیرخط فقر هستند، کاهش قدرت خرید مردم منجر به بدتر شدن وضعیت اقتصادی آنها می شود.
از طرف دیگر گروه هایی از مردم از بالا رفتن نرخ اسعار، منافع کسب می کنند، کسانی که فامیل در خارج از کشور دارند و از کمک های آنها استفاده می کنند، با تبدیل آن، افغانی بیشتری نصیب شان می شود و قدرت خرید بیشتری پیدا می کنند.
همچنین بالا رفتن نرخ اسعار سبب تحت تآثیر قرار گرفتن صادرات و واردات می شود، به طوری که صادرکنندگان عایدی بیشتری می توانند از صادرات کالاهای خود به دست آورند که این مورد سبب افزایش درآمد کشاورزان و دهقانان می شود، چرا که بسیاری از محصولات صادراتی از بخش زراعت و باغداری است و انگیزه صادرات برای کالاهای افغانستان به دیگر کشورها می گردد و سبب بهبود وضعیت بیلانس تجاری می شود. امسال دولت افغانستان هدف گذاری برای صادرات یک میلیارد دالری انجام داده است.
از طرف دیگر سبب افزایش درآمدهای بخش صادرات غیررسمی یعنی مواد مخدر می شود و بالا رفتن اسعار یعنی درآمد بیشتر برای کشاورزان که اقدام به کشت کوکنار می کنند و در نتیجه انگیزه بیشتر برای کشت بازیگران بازار جهانی ارز بیشتر برای سال های آینده دارد. از تجارت چندین میلیارد دالری مواد مخدر براساس سروی وزارت مبارزه با مواد مخدر در حدود 1.4 میلیارد دالر نصیب کشاورزان می شود.
خود دولت نیز اگر کمک های خارجی را تبدیل به افغانی کند از این بالا رفتن نرخ اسعار عایدات بیشتری نصیبش می شود.
نرخ مبادله ارزهای گوناگون در بازار ارز بازیگران بازار جهانی ارز می تواند سبب تاثیرات زیادی در سایر بازارها و تصمیمات اقتصادی فعالان آنها شود که نیازمند بررسی دقیق و اتخاذ پالیسی های مختلف برای کنترل آن است. مسئولیت کنترل بازار ارز و نرخ مبادله بر عهده بانک مرکزی افغانستان (د افغانستان بانک) است که در بخش دیگری به آن پرداخته می شود.
بازیگران بازار فارکس
در مقاله قبلی «تاثیر نوسانات ارزی بر تغییرات بازار سهام و اوراق قرضه» مطرح کردیم که بازار فارکس چه تاثیری بر روی بازارهای سهام و اوراق قرضه ایالات متحده آمریکا دارد. در این مقاله میخواهیم بدانیم که چه کسانی بازیگران بازار فارکس (بازیگران اصلی بازار) میباشند.
از آنجایی که بازار فارکس یک بازار فرابورس و بدون مبادله متمرکز است، رقابت بین بازارسازها مانع استراتژیهای قیمتگذاری انحصاری میشود. اگر یک بازارساز بخواهد قیمت را به شدت تغییر دهد، معاملهگران به این نتیجه میرسند که بازارساز دیگری را پیدا کنند. علاوه بر این، اسپردها به طور دقیق تحت نظارت قرار میگیرند تا این اطمینان حاصل شود که بازارسازها هزینههای معاملاتی را به نفع خود تغییر نمیدهند. از طرف دیگر، بسیاری از بازارهای سهام به روشی کاملاً متفاوت عمل میکنند؛ به عنوان مثال بورس اوراق بهادار نیویورک تنها مکانی است که در آن، شرکتهای موجود در لیست NYSE میتوانند سهام خود را معامله کنند. بازارهای متمرکز توسط به اصطلاح متخصصان اداره میشوند. از طرف دیگر، بازارساز اصطلاحی است که در مورد بازارهای غیرمتمرکز به کار میرود. از آنجایی که NYSE یک بازار متمرکز است، سهامی که در NYSE معامله میشود فقط میتواند یک پیشنهاد قیمت خرید – فروش در هر زمان داشته باشد. بازارهای غیرمتمرکز مانند فارکس میتوانند چندین بازارساز داشته باشند – همه آنها حق این را دارند که قیمتهای مختلفی پیشنهاد کنند. در اینجا تصویری از نحوه عملکرد بازارهای متمرکز و غیرمتمرکز ارائه شده است.
بازارهای متمرکز
ماهیت بازارهای متمرکز، انحصارطلبانه است: به دلیل اینکه بازار تنها توسط یک متخصص کنترل میشود، قیمت ها به راحتی قابل تغییر هستند تا منافع متخصص، و نه منافع معامله گران، تأمین شود (شکل 1.2 را ببینید). به عنوان مثال، اگر بازار مملو از فروشندگانی باشد که متخصصان باید از آنها خرید کنند اما در آن طرف احتمالاً خریداری در آینده وجود ندارد، متخصص میتواند به سادگی اسپرد را افزایش داده و در نتیجه هزینه معاملات را افزایش دهد و از ورود سایر افراد به بازار جلوگیری کند. یا اینکه، متخصصان میتوانند قیمتهای پیشنهادی خود را به مقدار قابل توجهی تغییر دهند، بنابراین قیمت را به گونهای دستکاری میکنند که در محدوده تحمل ریسک خودشان باشد.
ساختار بازار متمرکز
سلسله مراتب اعضاء
با وجود اینکه بازار فارکس غیرمتمرکز است و از این رو به جای یک متخصص، از چند بازارساز استفاده میشود، اعضای بازار فارکس به صورت یک سلسله مراتب سازمان یافتهاند؛ آنهایی که دارای اعتبار، حجم معاملات و تجربه بیشتر هستند، قیمتهای اولویت دار بازار را دریافت میکنند (شکل 1.3 را ببینید). بازار بین بانکی در رأس زنجیره غذایی قرار دارد که در آن، بالاترین حجم معاملات در روز با ارزهای نسبتاً کم انجام میشود. در بازار بین بانکی، بزرگترین بانکها میتوانند از طریق کارگزاران بین بانکی یا از طریق سیستمهای کارگزاری الکترونیکی مانند EBS یا Reuters مستقیماً با یکدیگر در ارتباط باشند. بازار بین بانکی یک سیستم تأیید اعتبار است که در آن بانکها صرفاً براساس روابط اعتباری که با یکدیگر برقرار کردهاند، معامله میکنند. بانکها میتوانند نرخ معاملات همه را ببینند، اما هر بانک باید یک رابطه اعتباری خاص با بانک دیگر داشته باشد تا بتواند با نرخ پیشنهادی معامله کند. دیگر مؤسسات مانند بازارسازهای فارکس آنلاین، صندوقهای پوشش ریسک و شرکتها باید معاملات فارکس را از طریق این بانکها انجام دهند، اگرچه برخی از آنها نقدینگی خود را در طی سالها ایجاد کرده و سودهای خوبی کسب نمودند. بسیاری از بانکها (به عنوان مثال، بانکهای کوچک کشور یا بانکهای بازارهای نوظهور)، شرکتها و سرمایهگذاران نهادی به این نرخها دسترسی ندارند زیرا آنها هیچ خط اعتباری با بانکهای بزرگ ندارند. این امر اعضای کوچکتر بازار را مجبور میکند تا نیازهای ارزی خود را فقط از طریق بانک برطرف کنند و این اغلب به معنای نرخ رقابتی کمتر برای آنهایی است که در پایینترین مرتبه سلسله مراتب قرار دارند. مشتریان بانکها و شرکتهای تبادل ارز فیزیکی، کسانی هستند که کمترین نرخ رقابتی را دریافت میکنند. اخیراً، پیشرفتهای تکنولوژی موانعی را که در گذشته بین کاربران نهایی خدمات ارزی و بازار بین بازیگران بازار جهانی ارز بانکی وجود داشته است را از بین برده. انقلاب تجارت آنلاین، با اتصال بازارسازها و فعالان بازار به روشی کارآمد و کم هزینه، درهای خود را به روی مشتریان خرده فروشی گشود. در واقع، پلتفرمهای تجارت آنلاین به عنوان دروازهای برای ورود به بازار نقد شونده فارکس عمل میکنند. معاملهگران متوسط اکنون میتوانند در کنار بزرگترین بانکهای جهان و با قیمتگذاری و اجرای تقریباً بازیگران بازار جهانی ارز مشابه معامله کنند. چیزی که قبلاً توسط «غولهای وال استریت: کنترل میشد، کمکم به یک زمین بازی مساوی تبدیل میشد که افراد میتوانستند از همان فرصتهای بانکهای بزرگ استفاده کنند و سود ببرند. فارکس دیگر یک باشگاه پسران قدیمی نیست، این بدان معناست که فرصتهای زیادی برای معاملهگران ارز آنلاین وجود دارد.
ساختار بازار غیر متمرکز
ایستگاههای معاملاتی - بازار بین بانکی
برای معاملهگران مصممی که میخواهند اطلاعات بیشتری درباره بازار بین بانکی کسب کنند، اکثر حجم معاملات فارکس در واقع از طریق بازار بین بانکی انجام میشود. بانکهای برجسته جهان از طریق دو پلتفرم EBS و Reuters و با همسانسازی ۳۰۰۰ نقطهای، به صورت الکترونیکی با یکدیگر معامله میکنند. هر دو پلتفرم، معامله جفت ارزهای اصلی را انجام میدهند؛ با این حال، برخی جفت ارزهای خاص نقدینگی بیشتری دارند و به طور کلی در مقایسه با دیگر جفت ارزها، بیشتر از یک بار معامله میشوند. برخی جفت ارزهای متقاطع نیز از طریق این پلتفرمها معامله میشوند، و برخی دیگر از طریق نرخ جفت ارزهای اصلی محاسبه میشوند و سپس توسط «لِگها» جبران میشوند. به عنوان مثال، اگر یک معاملهگر بین بانکی، مشتری داشته باشد که میخواهد NZDCAD را بخرد، معاملهگر به احتمال زیاد بازیگران بازار جهانی ارز باید NZDUSD و USDCAD را جداگانه خریداری کند. سپس معاملهگر این نرخها را ضرب میکند و نرخ NZDCAD مربوطه را در اختیار مشتری قرار میدهد و یک قیمت ساختگی ایجاد کرده و معامله میکند.
آشنایی کامل با تک تک بازیگران تاثیرگذار بازار فارکس
حال که ساختار کلی بازار فارکس را فرا گرفتهاید، بگذارید کمی عمیقتر شده و بفهمیم افرادی که در نردبان فارکس وجود دارند، دقیقا چه کسانی هستند. برای شما ضروری است که طبیعت بازار جفت ارزهای فارکس را درک کنید و بازیگران اصلی این بازار را بشناسید.
تا اواخر دهه 1990، تنها "اشخاص بزرگ" میتوانستند در این بازار وارد شوند. نیاز اولیه برای اینکه بتوانید در آن معامله کنید این بود که حدود 10 تا 50 میلیون دلار برای شروع پول داشته باشید! فارکس در ابتدا برای استفادهی بانکداران و موسسات بزرگ در نظر گرفته شده بود نه برای "اشخاص کوچک". با اینحال، به دلیل ظهور اینترنت، اکنون کارگزاران فارکس آنلاین میتوانند حسابهای معاملاتی را به معاملهگران "جزء" مانند ما نیز ارایه کنند. بازار فارکس یک بازار غیر متمرکز است. این غیرمتمرکز بودن تفاوت عمده ای را میان آموزش بورس و آموزش فارکس ایجاد کرده است. شما در بازار های غیر متمرکزی که برای یک کالا قیمت های متفاوتی وجود دارد از استراتژی فارکس متعددی استفاده می کنید.
حال بدون حرف بیشتر، بازیگران اصلی بازار فارکس را به شرح زیر معرفی میکنیم:
1. اَبَر بانکها
از آنجاییکه بازار جفت ارزهای فارکس غیرمتمرکز میباشد، نرخهای مبادله ارزها توسط بزرگترین بانکها در سراسر دنیا مشخص میشود. بر اساس میزان عرضه و تقاضای ارزها، عموما اینگونه بانکها هستند که اسپرد خرید/فروش مورد علاقه (یا مورد نفرت) ما را ایجاد میکنند. این ابربانک ها نقش تامین کنندگی پول نقد معتبرترین بروکرهای فارکس را بازی می کنند.
این بانکهای بزرگ که مجموعا به عنوان بازار بینبانکی شناخته میشوند، هر روز حجم بسیار زیادی از تراکنشهای خودشان و مشتریانشان را به عهده دارند. تعدادی از این ابر بانکها عبارتند از UBS ، Barclays Capital ، Deutsche Bank و Citigroup . شما میتوانید بازار بینبانکی را بازار تبادل ارز خارجی در نظر بگیرید.
2. شرکتهای بزرگ تجاری
شرکتها به منظور انجام فعالیتهای تجاری، در بازار تبادل ارز خارجی شرکت میکنند. برای مثال، شرکت اپل باید ابتدا دلار آمریکا را با ین ژاپن معاوضه کند تا بتواند از ژاپن برای محصولاتش قطعات الکترونیکی بخرد. با توجه به اینکه حجم معامله آنها در مقایسه با بازار بینبانکی بسیار کمتر است، این دسته از بازیگران بازار برای انجام تراکنشهای خود معمولا با بانکهای تجاری کار میکنند.
ادغامها و تملکها ( M&A [1] ) بین شرکتهای بزرگ نیز میتواند موجب نوسان در نرخ مبادله ارزها بشود. در ادغام و تملکهای بینالمللی، مقادیر زیادی مبادلات ارزی رخ میدهد که میتواند قیمتها را جابجا کند.
3. دولتها و بانکهای مرکزی
دولتها و بانکهای مرکزی مانند بانک مرکزی اروپا، بانک مرکزی انگلستان و بانک فدرال ریزرو، نیز به طور منظم در بازار فارکس مشارکت دارند. درست مانند شرکتها، دولتهای ملی نیز برای انجام عملیات خود، پرداختهای معاملات بینالمللی و تامین ذخایر تبادل ارز خارجی، در بازار فارکس شرکت میکنند.
در ضمن، بانکهای مرکزی با تنظیم کردن نرخهای بهره به منظور کنترل تورم، روی بازار فارکس تاثیر میگذارند. با این کار، آنها میتوانند ارزشگذاری ارز را تحت تاثیر قرار دهند. همچنین نمونههایی وجود دارد که وقتی بانکهای مرکزی خواستهاند نرخهای مبادله را تراز نمایند، به صورت مستقیم یا شفاهی در بازار فارکس دخالت کردهاند. گاهی اوقات، بانکهای مرکزی فکر میکنند که واحد پول آنها بسیار زیاد یا بسیار کم قیمتگذاری شده است. در این حالت شروع به انجام عملیات کلان فروش/خرید برای تغییر دادن نرخ مبادلات مینمایند.
4. معاملهگران ریسکپذیر
"تلاش کنید تا پیروز شوید!"
جمله بالا احتمالا شعار معاملهگران ریسکپذیر است. با در اختیار داشتن نزدیک به 90% از کل حجم معاملات، معاملهگران ریسکپذیر به عنوان بازیگران بازار فارکس، با هر شکل و اندازهای در این بازار وارد میشوند. برخی از آنان بسیار پولدارند و بعضی دارای سرمایه کمی هستند، اما همه آنها در بازار فارکس مشارکت میکنند تا پول زیادی به دست آورند.بهترین بروکرهای فارکس در بازار ایران بروکر فارکس لایت فارکس، هات فارکس و فارکس تایم هستند که بروکر فارکس تایم خدماتش را محدود به کاربران ایرانی خارج از خاک ایران کرده است.
برای بررسی اخبار بازار فارکس و ارز دیجیتال به فارکس فکتوری فارسی سر بزنید.
نگران نباشید. وقتی که از مدرسه فارکس فارغالتحصیل شدید، شما هم میتوانید یکی از این افراد باشید. هر چند برای عضویت در جمع این افراد، لازم است که تاریخچه فارکس را بدانید. در بخش بعدی همراه ما باشید.
انتظارات متفاوت بازیگران بازار ارز از نرخ دلار
دنیای اقتصاد نوشت: با نزدیک شدن به پایان سال، دو دیدگاه متفاوت ازسوی معاملهگران در بازار ارز وجود دارد. گروهی معتقدند که با افزایش تقاضا در بازار، نرخ دلار روند صعودی در پیش خواهد گرفت. در مقابل نیز برخی با توجه به ارقام ارائهشده از سوی سیاستگذار اعتقاد دارند روند بازار نزولی است. بهنظر میرسد سیاستگذار ارزی در نظر دارد دلار را تا پایان سال زیر ۲۵هزار تومان نگه دارد.
معاملهگران ارزی درباره روند قیمت دلار در انتهای اسفندماه دو دیدگاه متفاوت دارند. گروهی معتقدند بازار تحت تاثیر عرضه بازارساز در مسیر کاهشی قرار خواهد گرفت و حتی به زیر کانال ۲۴ هزار تومانی خواهد رفت. این در حالی است که دسته دیگری باور دارند، هفته آخر اسفندماه فرصت مناسبی برای بازیگران افزایشی خواهد بود. در اولین روز هفته، بازار بیشتر مطابق با انتظار گروه دوم پیش رفت. دلار توانست با ۲۵۰ تومان افزایش به بهای ۲۴ هزار و ۸۵۰ تومان برسد. در واکنش به افزایش قیمت دلار، در بازار سکه، این فلز گرانبها با ۲۰۰ هزار تومان رشد به بهای ۱۰ میلیون و ۷۵۰ هزار تومان رسید. البته بخشی از رشد سکه ناشی از صعود انتهای وقت طلا در بازارهای جهانی روز جمعه بود. طلا در نزدیکی محدوده هزار و ۷۳۰ دلاری بسته شد.
دلیل امیدواری افزایشیهای بازار دلار
گروهی از فعالان، اعتقاد دارند که معاملهگران در هفته جاری خریدهای خود را بالا خواهند برد. از نگاه این گروه برخی از معاملهگران ترجیح میدهند که قبل از تعطیلات بخشی از داراییهای ریالی خود را تبدیل به طلا و ارز کنند و ریسک زیادی را مرتکب نشوند. در سالهای قبل بعضا پیش آمده است که قیمت دلار در تعطیلات فروردین دچار افزایش قیمت شده و همین عامل برخی از معاملهگران را دچار ضرر کرد. به همین دلیل، برخی از معاملهگران ترجیح میدهند با ریال به تعطیلات نروند و ریسک افزایش احتمالی قیمت در تعطیلات را تا حدی پوشش دهند.
امید کاهشیها به بازارساز ارزی
معاملهگران کاهشی بیشتر بر اثرگذاری یک متغیر بیرونی تاکید دارند و آن هم رفتار بانک مرکزی است. از نگاه آنها، قیمت تسویه و انتهای سال ۹۹ برای بازارساز اهمیت زیادی دارد. از نظر آنها، بازارساز تمام تلاش خود را خواهد کرد که با عرضه ارز، قیمتها را پایین نگه دارد. این گروه اعتقاد دارند که در روزهای قبل نیز نشانههایی از عرضه بازارساز مشاهده شده است. برخی از این افراد، پایین آمدن قیمت دلار در سامانه نیما را به عرضه بازارساز نسبت میدهند. رئیسکل بانک مرکزی اخیرا خبر داده است که از ابتدای بهمنماه حدود ۳/ ۳ میلیارد دلار فقط در سامانه نیما تامین ارز شده است.
همتی همچنین عنوان کرده است که در آخرین روز کاری هفته گذشته، عرضه در سامانه نیما ۶ برابر حجم معاملات بود. در کنار این، او خبر داد که میانگین نرخ دلار در معاملات نیمایی ۲۲ هزار و ۵۰۰ تومان بود. پایین آمدن قیمت دلار در سامانه نیما که عرضه و تقاضای واقعی و کلان بازار را پوشش میدهد، چنین سیگنالی را به ذهن معاملهگران متبادر میکند که در روزهای آتی قیمت دلار در بازار آزاد نیز سیر نزولی خواهد گرفت. این گروه از معاملهگران احساس میکنند، تاثیر روانی نزول قیمتها در نیما و بیشتر بودن عرضه موجب میشود که تصورات کاهشی بازیگران بازار آزاد ارز تقویت شود و آنها بهتدریج در منطقه فروش قرار بگیرند.
فضای ابهام در بازار
در حالی که برخی از معاملهگران انتظار افزایش یا کاهش معنادار قیمت را دارند، شمار دیگری از معاملهگران باور دارند، فضای بازار بهگونهای نیست که خریداران یا فروشندگان بزرگ را به خود جلب کند. در کنار این به دلیل شیوع ویروس کرونا، سفرهای خارجی نیز در تعطیلات نوروز به احتمال زیاد چندان زیاد نخواهد بود که قیمت دلار را تحریک کند. از سوی دیگر، هنوز توافق مشخصی برای لغو تحریمها صورت نگرفته است که معاملهگران بیمحابا اقدام به فروش ارز کنند. برخی از فعالان عنوان میکنند تا زمانی که فضای ابهام وجود دارد، نمیتوان انتظار نوسانات سنگین را داشت.
سوال بزرگ بازیگران بازار ارز
فعالان بازار معتقدند رفت و برگشتهای متوالی قیمت دلار و سکه حاکی از آن است که پیشبینی آینده بازار برای معاملهگران مبهم است و دیدگاهها و انتظارات بازیگران بازار ارز در تناقض با یکدیگر قرار دارند.
۱- تحولات داخلی
در آخرین روز معاملاتی هفته گذشته قیمت دلار با افت ۴۵۰ تومانی نسبت به روز قبل از کانال ۱۳ هزار تومان پایینتر رفت. در مجموع با کاهش ۹۳۰ تومانی قیمت دلار در رو روز پایانی هفته گذشته بازدهی هفتگی دلار منفی ۲.۸ درصد را ثبت کرده است. به اعتقاد تحلیلگران جهش شاخص ارزی در ابتدای روز سهشنبه به قیمت ۱۴ هزار و ۲۰۰ تومان و افت بیش از ۵۰۰ تومانی در ادامه این روز این تفکر را تقویت کرده است که قیمت به سقف برخورد کرده و در در روزهای آتی حتما به دنبال اصلاح خود است و همین موضوع افزایش فروشها و در نتیجه کاهش قیمتها را رقم زده است. البته بسیاری از فعالان اقتصادی کاهش تقاضای احتیاطی در بازار وافزایش عرضه ارز را در بازگشت قیمتها به مسیر کاهشی در هفته گذشته مؤثرتر دانستهاند. علاوه بر این، محدودیت جدید بانک مرکزی در مورد تراکنشهای بانکی نیز بر این کاهش قیمتها تأثیرگذار بوده است.
در اولین روز هفته جاری قیمت دلار که در ابتدای روز به واسطه افزایش خریدها به مرز ۱۳ هزار تومان نیز رسیده بود؛ در ادامه روند کاهشی را طی کرد و در پایان روز به ۱۲ هزار و ۶۵۰ تومان رسید که نسبت به آخرین روز معاملاتی هفته گذشته افت ۱۰۰ تومانی را تجربه کرده است. نزدیک شدن قیمت فروش صرافیهای بانکی به نرخ بازار آزاد در تعدیل قیمتها در این روز مؤثر بوده است. در واقع مداخله بازارساز کاهش سفتهبازی و کاهش التهاب بازار ارز را به دنبال داشته است. عدهای نیز بر این باورند که در آستانه سفر مقامات ایرانی به ژاپن و احتمال گشایش در روابط بین آمریکا و ایران برخی معاملهگران با احتیاط بیشتری در این هفته اقدام به خرید کردهاند. این در حالی است که افزایشیهای بازار معتقدند که با ادامه تقاضای فصلی و نزدیک شدن به ماه ژانویه، قیمت دلار به مسیر افزایشی باز خواهد گشت. در روز یکشنبه قیمت دلار رفت و برگشتهای متوالی را مانند روز قبل تجربه کرد و در نهایت روی عدد ۱۲ هزار و ۶۴۰ به ثبات رسید. فعالان بازار معتقدند این میزان از نوسانات حاکی از آن است که پیشبینی آینده بازار برای معاملهگران مبهم است و دیدگاهها و انتظارات بازیگران بازار ارز در تناقض با یکدیگر قرار دارند. به این معنا که عدهای انتظار دارند بازار با افزایش و کاهشهای متوالی خیلی آرام مسیر کاهشی خود را ادامه دهد و احتمال ورود قیمتها به زیر مرز حمایتی ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومان نیز وجود دارد و از طرف دیگر، افزایشیها اصلاح قیمتی متوالی را موقتی دانسته و پیشبینی میکنند قیمت ارز در روزهای آینده روند صعودی خواهد داشت. در روز دوشنبه قیمت دلار پس از ۵ کاهش متوالی با ۱۸۰ تومان رشد نسبت به روز قبل با قیمت ۱۲ هزار و ۸۲۰ تومان معامله شد. بر این اساس، با توجه با افزایش خریدها در مرز ۱۲ هزار و ۵۰۰ تومان به نظر میرسد نباید در کوتاهمدت انتظار شکسته شدن مرز ۱۲ هزار و ۵۰۰ تومانی را داشت. به عبارت دیگر، برخی فعالان بازار معتقدند که بازار پس از چندین روز کاهش، مرز حمایتی خود را در قیمت ۱۲ هزار و ۵۰۰ تومان پیدا کرده است. البته انتشار اخباری مبنی بر احتمال رفتن ایران به لیست سیاه FATF در ورود مجدد قیمت دلار به مسیر صعودی مؤثر بوده است. در روز سهشنبه نیز به واسطه رشد ارزش حواله درهم قیمت دلار به ابتدای کانال ۱۳ هزار تومان رسید. گروهی دیگر از فعالان بر این باورند که حساسیت بازار نسبت به اخبار سیاسی از جمله سفر مسوولان ایرانی به ژاپن و احتمال بهبود روابط با کشورهای غربی، در روزهای آتی افزایش خواهد یافت. عدهای از معاملهگران نیز معتقدند افزایش قیمت دلار فصلی است و بازار با شروع زمستان به سرعت وارد مسیر کاهشی خواهد شد. رفت و برگشت دلار حول مرز ۱۳ هزار تومان در روز چهارشنبه نیز ادامه داشته است و در نهایت قیمت ۱۲ هزار و ۹۱۰ برای این ارز در پایان روز ثبت شده است. علاوه بر این، پیشبینی میشود وضعیت صادرات نفتی و نوع روابط بینالمللی، در سال آینده تأثیر زیادی بر نوسانات قیمت دلار داشته باشد. سکه نیز در هفته گذشته تحت تأثیر تغییرات قیمت دلار افت ۲.۶ درصدی را تجربه کرد. در هفته جاری نیز بازدهی سکه همجهت با تغییرات نرخ ارز منفی بوده است. انتظار میرود اخبار سیاسی با تأثیرگذاری بر نرخ دلار در بازار داخل و توافق تجاری چین و آمریکا با اثر بر بهای جهانی طلا تغییرات قیمت سکه را در هفته آینده تعیین کند.
شاخص سهام در آخرین روز هفته با قرار گرفتن پشت مرز ۳۴۰ هزار واحد رشد هفتگی خود را به بیش از ۵ درصد رساند. افزایش امیدها به کاهش تنشهای تجاری بین آمریکا و چین و در نتیجه رشد قیمت فلزات مانند مس و فولاد و در عین حال نفت در بازار جهانی در کنار افزایش اطمینان سهامداران از عدم افزایش شدید نرخهای مالیات و حاملهای انرژی مؤثر بر سهام در لایحه بودجه دولت برای سال آینده در صعود شاخص سهام و تداوم ورود نقدینگی در هفته گذشته مؤثر بوده است. در شروع هفته جاری نیز شاخص کل بورس با رشد ۳۹۰۵ واحدی به راحتی کانال ۳۴۰ هزار واحد را پشت سر گذاشت و به کانال ۳۴۳ هزار واحد وارد شد. ارزش معاملات نیز در این روز در سطحی در حدود دو هزار میلیارد تومان در بورس باقی ماند که نشاندهنده ادامه تداوم تمایل سرمایهگذاران به این بازار است. رشد ارزش سهام تا پایان هفته جاری نیز ادامه داشته است و در روز چهارشنبه وارد کانال ۳۵۰ هزار واحدی شده است. به اعتقاد کارشناسان با ادامه روند صعودی بورس و رسیدن بازدهی این بازار به ۹۶ درصد از ابتدای سال تاکنون و با توجه به بازده بسیار پایین سایر بازارهای موازی مانند دلار، مسکن و طلا انتظار میرود جریان ورودی نقدینگی به این بازار همچنان افزایشی باشد. از سویی دیگر فعالان بازار معتقدند که بالا بودن متوسط ارزش معاملات خرد روزانه میتواند در صورت عدم افزایش شناوری سهام شرکتها منجر به ایجاد حباب در برخی سهمها و صنایع بورسی شود. در این راستا انتظار میرود افزایش عرضههای اولیه درکنترل این حبابهای قیمتی مؤثر باشد. حضور قدرتمند خریداران بورسی در سمت تقاضای سهام نیز در هدایت قیمتها به سطوح بالاتر در این هفته بسیار تأثیرگذار بوده است. به طور کلی، تداوم جریان بالای نقدینگی، افزایش انتظارات تورمی به واسطهی شکسته نشدن مرز حمایتی ۱۲ هزار و ۵۰۰ تومان قیمت دلار و رشد قیمت کالاها در بازار جهانی به ویژه فلزات اساسی به دلیل اجرایی نشدن اعمال تعرفههای آمریکا بر کالاهای چینی در ۱۵ دسامبر(یکشنبه ۲۴ آذر) و افزایش احتمال تحقق توافق تجاری بین آمریکا و چین از مهمترین عوامل مؤثر بر صعود شاخص سهام در هفته جاری بوده است. پیشبینی میشود رشد نرخ دلار و وضعیت رشد قیمتها در بازارهای جهانی به واسطه تحولات بینالمللی از عوامل تأثیرگذار بر بازدهی سهام در روزهای آتی باشد.
مقایسه دادههای تجارت ایران با اتحادیه اروپا در ۹ ماهه سال ۲۰۱۹ نسبت به مدت مشابه سال گذشته نشان میدهد که صادرات ایران به اتحادیه اروپا ۹۴ درصد کاهش و واردات از این اتحادیه نیز افت بیش از ۵۱ درصدی را ثبت کرده است. در واقع، صادرات ۵۱۳ میلیون یورویی ایران به اروپا و واردات ۳/ ۳ میلیارد یورویی از این اتحادیه از کسری ۲.۸ میلیارد یورویی تراز تجاری ایران با اتحادیه اروپا در سه فصل ۲۰۱۹ حکایت دارد؛ این درحالی است که تراز تجاری ایران در ۹ ماه نخست ۲۰۱۸ مثبت و برابر با ۱.۷ میلیارد یورو بوده است. علاوه بر این، کشورهای آلمان، ایتالیا، اسپانیا و رومانی چهار مقصد عمده صادراتی ایران و آلمان، ایتالیا، هلند و فرانسه چهار مبدأ عمده وارداتی ایران از اتحادیه اروپا در ۹ ماهه سال ۲۰۱۹ بوده است. علاوه بر این، آمار صادرات و واردات در آبان ماه نشان میدهد ارزش صادرات کشور در آبان ماه با ثبت رقم ۲ میلیارد و ۶۳۴ میلیون دلار نسبت مهر ماه ۸۲۵ میلیون دلار کاهش یافته است که این میزان پایینترین ارزش صادراتی از ابتدای اردیبهشت ماه امسال تاکنون بوده است. واردات کشور نیز در آبان ماه با ثبت ارزشی معادل ۳ میلیارد و ۲۱۰ میلیون دلار در مقایسه با ماه قبل کاهش داشته است. با این شرایط تراز تجاری آبان ماه به ۵۷۶ میلیون دلار رسیده است که نسبت به مهرماه منفی ۸۳ میلیون دلار بیشتر کاهش یافته است. کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل (آنکتاد) نیز در گزارشی شاخص تجارت الکترونیک بین کسب وکار و مشتری (Business-To-Consumer (B۲C را برای ۱۵۲ اقتصاد جهان در سال ۲۰۱۹ اندازهگیری نمود. این شاخص میزان آمادگی اقتصادها را برای پشتیبانی از خرید آنلاین اندازهگیری میکند. دارا بودن حساب در یک نهاد مالی یا استفاده از خدمات مالی مبتنی بر موبایل، تعدادکاربران اینترنت، قابلیت اطمینان سیستم پستی و سرورهای اینترنتی ایمن چهار مؤلفه اصلی برای اندازهگیری این شاخص است. در این رتبهبندی ایران رتبه ۴۲ را کسب کرده است که نسبت به سال ۲۰۱۸ بهبود ۷ پلهای را ثبت کرده است. در میان کشورهای در حال توسعه نیز ایران در جایگاه ۶ام و بالاتر از کشورهای قطر، تایلند و عربستان سعودی قرار گرفته است. ایران بهترین نمره را در مؤلفه سرورهای اینترنتی ایمن را داشته است. همچنین ۲۶ درصد از کل جمعیت ایران خرید خود را به صورت آنلاین انجام میدهند.
۲- تحولات بینالمللی
در هفته گذشته با اعلام توافق اوپک مبنی بر کاهش حدود ۵۰۰ هزار بشکهای تولیدات نفت نسبت به توافق قبلی قیمت انواع نفت ابتدا افزایشی در حد اندک را تجربه کرد. سپس رشد تولیدات نفت آمریکا و کاهش تقاضا برای نفت بهدنبال تشدید جنگ تجاری عامل مهمی برای کاهش اثرگذاری تعمیق در توافق نفتی اوپکپلاس بر رشد قیمتها شد. علاوه بر این، کاهش ۱.۱ درصدی صادرات چین در ماه نوامبر نسبت به مدت مشابه سال گذشته و گمانهزنی درباره افزایش تولید نفت توسط کشورهای غیراوپکی نیز بر کاهش نوسانات قیمت نفت در هفته گذشته مؤثر بوده است. در روز جمعه قیمت انواع نفت با پیشرفت در مذاکرات تجاری آمریکا و چین و نتیجه انتخابات عمومی انگلستان و افزایش خوشبینیها نسبت به آینده رشد اقتصاد جهانی و میزان تقاضای پیشرو افزایش قابل توجهی را ثبت کرد. به طوری که قیمت نفت اوپک به ۶۷ دلار نزدیک شده است. نفت خام آمریکا نیز به کانال ۶۰ دلار وارد شده است که در سه ماهه اخیر بیسابقه بوده است. این در حالی است که انتظار میرفت با اعلام تصمیم فدرال رزرو آمریکا در چهارشنبه گذشته مبنی بر تغییر نیافتن نرخ بهره تا پایان سال تضعیف تقاضای نفت کاهش قیمتها را به دنبال داشته باشد. به نظر میرسد توافق تجاری میان آمریکا و چین وزن بیشتری نسبت به تصمیم فدرال رزرو داشته است و اثرات این سیاست را با تعدیل مواجه کرده است. با شروع هفته جاری این روند صعودی قیمتها علیرغم نوسانات اندک همچنان ادامه داشته است و قیمت نفت اوپک به ۶۷ دلار و ۵۰ سنت نزدیک شده است. برخلاف ماههای گذشته این افزایش قیمتها مستمر بوده و تا روز چهارشنبه هفته جاری قیمت نفت خام آمریکا نه تنها قیمت ۶۰ دلار را حفظ کرده است بلکه به سمت قیمت۶۱ دلاری نیز حرکت کرده است.
قیمت جهانی طلا در این هفته تحت تأثیر عوامل متضادی از جمله پیشرفت مذاکرات تجاری آمریکا و چین، افزایش ابهامات برگزیت، ثابت نگه داشتن نرخ بهره توسط فدرال رزرو و رشد قابل توجه تولیدات صنعتی آمریکا قرار داشته است و در مجموع بازدهی بیش از ۱.۱ درصد را ثبت کرده است. در واقع انتشار خبر نهایی شدن فاز اول توافق تجاری با کاهش تقاضا برای داراییهای امن مانعی برای افزایش شدیدتر قیمت جهانی طلا در این هفته بوده است. البته با عدم امضای توافق نهایی بین آمریکا و چین نگرانیها درخصوص نهاییسازی توافق همچنان وجود دارد. علاوه بر این، در مورد میزان اثربخشی این توافق تجاری بر قیمت طلا نظرات متفاوتی وجود دارد. به اعتقاد فعالان اقتصادی نتایج انتشار آمارهای مهم اقتصادی آمریکا از جمله تولیدات صنعتی، مسکن و شاخص اعتماد مصرفکننده، درآمد و هزینههای شخصی و تولید ناخالص داخلی در سه ماه سوم ۲۰۱۹ از عوامل تعیین کننده قیمت طلا در روزهای آتی خواهند بود. تحلیلگران والاستریت نیز بر این باورند که پایان جنگ تجاری و بهبود چشمانداز اقتصادی جهان و در نتیجه کاهش عدم قطعیتها موجب کاهش قیمت جهانی طلا خواهد شد. شورای جهانی طلا در گزارشی عنوان نموده است که ترکیب ذخایر بانک مرکزی برخی کشورها به سمت طلا تغییر کرده است. در واقع، بهدلیل افزایش ریسکها در اقتصاد جهانی و تشدید ریسکهای سیاسی در یکسال اخیر تقاضا برای داراییهای امن مانند طلا افزایش یافته است. البته یکی از دلایل کاهش سهم دلار در ذخایر ارزی و افزایش ذخایر بازیگران بازار جهانی ارز طلا کاهشهای متوالی نرخ بهره آمریکا در یک سال اخیر به منظور کاهش ارزش دلار با هدف دستیابی به رشد اقتصادی بیشتر بوده است.
سیاستگذاران فدرالرزرو آمریکا در روزهای چهارشنبه و پنجشنبه هفته گذشته به این نتیجه رسیدند که با توجه به تعدیل وضعیت اقتصادی نیازی به ادامه سیاستهای انقباضی نیست و قرار بر این شد که نرخ بهره بدون تغییر باقی بماند. این در حالی است که از ابتدای سال جاری میلادی نرخ بهره در آمریکا سه نوبت کاهش داده شد. این تصمیم نتایج متفاوتی بر بازارهای مالی در هفته جاری داشته است. اکونومیست در مطلبی تولید بیرویه نفت شیل در ایالات متحده آمریکا را عامل مهمی برای کاهش قیمت نفت در ماههای اخیر عنوان کرده است که این مسئله تلاشهای اوپک پلاس را بر رشد قیمت نفت بیثمر گذاشته است. افزایش ارزش سهام شرکت سعودی آرامکو و کاهش تولید در بخش صنعتی آلمان از تحولات مهم هفته گذشته بوده است. بر این اساس، عربستان سعودی موفق شد با عرضه تنها ۱.۵ درصد از سهام شرکت نفتی آرامکو ۲۵٫۹ میلیارد دلار کسب کند که رکود جدیدی در این حوزه محسوب میشود. این در حالی است که بلومبرگ معتقد است که رشد قیمت سهام آرامکو به شکل طبیعی نبود و به واسطه مداخله دولت عربستان در بازار سهام این شرکت بوده است و انتظار میرود این موضوع به عدم جذابیت این سهم برای خارجیها و احتمال افت قیمت آن در ماههای آتی بینجامد. علاوه بر این، مطابق آمارها تولید در بخش صنعتی آلمان در ماه اکتبر در مقایسه با ماه سپتامبر ۱٫۷ درصد کاهش یافته است که این مسئله بر نگرانی از افت بیش از حد تولید و احتمال وقوع رکود افزوده است. بخش تحقیقات بانک چین نرخ رشد اقتصادی این کشور در سال ۲۰۲۰ را ۶.۱ درصد اعلام کرد. در گزارش این بانک با اشاره به افزایش پیچیدگی اقتصاد چین به واسطه ریسکها و چالشهای داخلی و خارجی بر این نکته تأکید شده است که توسعه فناوریهای مبتنی بر دانش و صنایع جدید، آینده اقتصاد جهان را تعیین خواهند کرد و لذا افزایش همکاری بین اقتصادهای جهان در زمینه نوآوری و سرمایهگذاری در دانش و صنایع جدید ضروری است تا از تضعیف بیشتر رشد اقتصادی جهان جلوگیری شود. از سویی دیگر، تورم مصرف کننده اقتصاد چین در نوامبر ۲۰۱۹ به بالاترین رقم خود از اوایل سال ۲۰۱۲ رسید. به طوری که تورم دوازده ماهه منتهی به این ماه ۴.۵ درصد اعلام شده در حالی که در ماه اکتبر ۳.۸ درصد بود. نتیجه مطالعه صندوق بینالمللی پول نیز نشان داد که در کوتاهمدت، دیجیتالی شدن اقتصادها، اثر قابل توجه منفی بر تورم داشته است. رشد ۱.۷ درصدی میزان تولید ناخالص داخلی روسیه در فصل سوم سال ۲۰۱۹ نسبت به مدت مشابه پارسال، بهبود مازاد تجارت آلمان و تعمیق کسری تراز تجاری انگلیس در ماه اکتبر و ده برابر شدن تجارت محصولات کشاورزی بین چین و آفریقا طی سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۸ از دیگر تحولات بینالمللی بوده است.
در نهایت با نگاه به آنچه در اقتصاد دنیا رخ داده است می توان گفت:
فعالان بازار معتقدند رفت و برگشتهای متوالی قیمت دلار و سکه حاکی از آن است که پیشبینی آینده بازار برای معاملهگران مبهم است و دیدگاهها و انتظارات بازیگران بازار ارز در تناقض با یکدیگر قرار دارند. به این معنا که عدهای انتظار دارند بازار با افزایش و کاهشهای متوالی خیلی آرام مسیر کاهشی خود را ادامه دهد و از طرف دیگر، افزایشیها اصلاح قیمتی متوالی را موقتی دانسته و پیشبینی میکنند قیمت ارز در روزهای آینده روند صعودی خواهد داشت. به اعتقاد کارشناسان با ادامه روند صعودی بورس و رسیدن بازدهی این بازار به ۹۶ درصد از ابتدای سال تاکنون و با توجه به بازده بسیار پایین سایر بازارهای موازی مانند دلار، مسکن و طلا انتظار میرود جریان ورودی نقدینگی به این بازار همچنان افزایشی باشد. علاوه بر این، پیشبینی میشود رشد نرخ دلار و وضعیت رشد قیمتها در بازارهای جهانی به واسطه تحولات بینالمللی از عوامل تأثیرگذار بر بازدهی سهام در روزهای آتی باشد. بهبود رتبه ایران در شاخص تجارت الکترونیک بین کسب وکار و مشتری و افزایش کسری تجاری در آبان ماه نیز از وقایع حایز اهمیت است. تحلیلگران والاستریت پیشبینی میکنند که با پایان جنگ تجاری و بهبود چشمانداز اقتصادی جهان و در نتیجه کاهش عدم قطعیتها قیمت جهانی طلا کاهش قابل توجهی خواهد یافت.
دیدگاه شما