اختیار فروش تبعی چیست؟

اوراق اختیار فروش تبعی به خریدار اجازه می‌دهد تا دارایی پایه را با توجه به قیمت سهام در زمان عرضه و قیمت اعمال بیمه کند. به این ترتیب کسب بازدهی برای سرمایه‌گذار تضمین می‌شود و به همین دلیل اوراق اختیار فروش تبعی را بیمه سهام نیز می‌نامند. شرکت یا سهامدار عمده که با هدف ایجاد اطمینان و تضمین برای سهام این عمل را انجام می‌دهند، عرضه‌کننده اوراق هستند.

روش انتشار این اوراق در ایران متفاوت از سایر کشورها است. برای خرید اوراق اختیار تبعی در ایران، باید ابتدا سهام پایه را که اختیار فروش برای آن منتشر می‌شود، در پرتفو داشته باشید.

اوراق اختیار فروش تبعی چیست و چه کاربردی دارد؟(ویدئو+مثال کاربردی)

برای بیمه سهم ها در بورس ایران یکی از راه های پیشنهادی استفاده از اوراق اختیار فروش تبعی است. اما آیا خرید این اوراق واقعا سهم های شما را بیمه میکند؟ برای دانستن پاسخ این سوال با ما همراه باشید.

مقدمه

بازار سرمایه همگام با تحولات دنیای جدید به‌پیش می‌رود و متناسب با نیازهای تازه جامعه، اقدام به طراحی ابزارهای نوین جهت پاسخ‌گویی به این نیازها می‌کند. یکی از این ابزارهای نوین، اوراق اختیار فروش تبعی است. برخی افراد پس از بررسی سهمی تمایل دارند نسبت به خرید سهم مربوطه اقدام کنند اما از سویی نگران ریزش قیمت سهم در روزها و ماه‌های آینده در اثر هیجانات و نوسانات بازار هستند. شرکتی که ناشر سهم مربوطه است و ازلحاظ بنیادی قوی است و به سهم خود ا اطمینان دارد، اقدام به انتشار اوراق اختیار فروش تبعی می‌کند.

به این معنی: با توجه به اطمینانی که من به سهم خودم دارم، حاضرم سهمم را به‌نوعی بیمه کنم. با انتشار اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی، تعهد می‌دهد که در تاریخی در آینده که مشخص کرده، سهم شرکت خودش را به قیمتی معین، بخرد. خریدار با خرید اختیار فروش تبعی، خیالش راحت می‌شود که سهمش پایین تراز قیمتی که ناشر تضمین کرده نخواهد اختیار فروش تبعی چیست؟ آمد. اگر در آن زمان قیمت سهمش پایین‌تر از قیمتی بود که خود شرکت تعهد کرده، از حق اختیار فروش تبعی‌اش استفاده می‌کند و سهم را به ناشر (که تعهد داده) باقیمتی که از قبل مشخص‌شده، می‌فروشد. خریدار اختیار فروش تبعی، اگر قیمت سهم بالاتر از مبلغی بود که خود ناشر تعهد کرده، چون سود بیشتری می‌برد، از حقش صرف‌نظر می‌کند.

البته استفاده از این اختیار فروش تبعی شرایط خاص خودرا دارد که در ادامه مقاله به آن‌ها اشاره می‌شود.

ازجمله مواردی که در ادامه مقاله اشاره می‌شود:

فرایند انجام اختیار فروش تبعی چیست؟

تفاوت اختیار فروش تبعی با اختیار فروش چیست؟

این‌که اختیار فروش تبعی چه مزایا و چه معایبی دارد؟

به چه نکات مهمی در اختیار فروش تبعی باید توجه کرد؟

برای کسب اطلاعات مهم درزمینه اختیار فروش تبعی، با ادامه مطالعه مقاله همراه ما باشید. همچنین شما عزیزان می توانید جهت تکمیل اطلاعات خود، از ویدئوی این صفحه نیز که از مجموعه آموزش های شخصی دکتر درخشی است نیز دیدن کنید. اگر همچنان به دنبال اطلاعات بیشتر هستید، پیشنهاد می کنیم از دوره آموزش بورس جامع دکتر درخشی نیز دیدن کنید.

اختیار فروش تبعی چیست؟

اختیار فروش تبعی، قراردادی دوطرفه است که بین خریدار و فروشنده منعقد می‌شود. بر اساس این قرارداد خریدار اختیار فروش تبعی حق دارد (البته مجبور نیست و تعهدی ندارد و مختار است.) مقدارمشخصی از دارایی درج‌شده در قرارداد را باقیمت مشخص و در تاریخ مشخصی بفروشد.

در مقابل، فروشنده اختیار فروش تبعی، در مقابل این حق اختیار فروش تبعی که به خریدار اعطا کرده (در هنگام انعقادقراداد) مبلغی دریافت می‌کند.

این مبلغ به ازای هر برگ اختیار فروش تبعی یک ریال است. فروشنده اختیار فروش تبعی، طبق مفاد قرارداد متعهد است که اگر خریدار اختیار فروش تبعی در سررسید قرارداداختیارفروش تبعی، تقاضای اعمال اختیار فروش تبعی را داشته باشد

(به‌شرط رعایت مفاد قرارداد)، نسبت به خرید اختیار فروش تبعی طبق قرارداد اقدام کند و وجه مربوطه را به خریدار اختیار فروش تبعی بپردازد. زمانی افراد، اقدام به خرید اختیار فروش تبعی می‌کنند که پیش‌بینی‌شان از قیمت سهم این است که در آینده کاهشی خواهد بود و به این وسیله خودرادرمقابل کاهش قیمت آتی سهم، بیمه می‌کنند.

اگر در سررسید اختیار فروش تبعی، قیمت سهم مساوی یا بالاتر از قیمت اختیار فروش تبعی باشد، از اعمال اختیار فروش تبعیشان، امتناع می‌کند و تنها چیزی که از دست می‌دهد مقدار وجه اولیه ایست که بابت خرید این اختیار فروش تبعی پرداخته است. (که آن‌هم بسیار ناچیزاست.)

اگر در سررسید اختیار فروش تبعی، قیمت سهم کمتر از قیمت اختیار فروش تبعی بود، درواقع پیش‌بینی شما درست از آب درآمده و شما می‌توانید تقاضای اعمال اختیار فروش تبعی کنید و فروشنده نیز طبق مفاد قرارداد ملزم به خرید اختیار فروش تبعی باقیمت اعمال و واریز وجه به‌حساب شما است.

تفاوت اختیار فروش تبعی و اختیار فروش چیست؟

بین اختیار فروش تبعی و اختیار فروش سه تفاوت وجود دارد:

تفاوت اول: در خرید اختیار فروش تبعی شما در تعداد خرید، محدودیت دارید، درحالی‌که در اختیار فروش، شما محدودیتی در تعداد خرید ندارید.

تفاوت دوم: برای خرید اختیار فروش تبعی، شما حتماً باید سهم پایه را به همان تعداد بخرید ولی در اختیار فروش شما الزامی به خرید سهم پایه ندارید.

تفاوت سوم: از الزامات خرید اختیار فروش تبعی، این است که تازمان سررسیداختیارفروش تبعی، شما حق فروش آن را ندارید درواقع بازار ثانویه ندارد ولی اختیار خرید دارای بازار ثانویه است و شما می‌توانید درهرزمانی اقدام به فروش آن کنید.

نحوه خرید اختیار فروش تبعی چگونه است؟

روند کار به این شیوه است که ابتدا اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی توسط ناشر اعلام عمومی می‌شود.

شرایطی که در این اطلاعیه باید موردتوجه قرار گیرد مواردزیرهستند:

1-حداکثر مقدار هر سفارش

2-قیمت هر سفارش که یک ریال است.

3-قیمت اعمال اختیار فروش تبعی

4-سررسید اختیار فروش تبعی

در اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی سهام فملی موارد زیر وجود دارد: حداکثر میزان هر سفارش 100 هزار ورقه است قیمت هر سفارش یک ریال تعیین‌شده است. قیمت اعمال 14400 ریال است. سررسید اختیار فروش تبعی 06/11/1400 است. دوره معاملاتی هم از 07/11/1399 تا 6/11/1400 است.

اگر شما قصد خرید 10 هزار اختیار فروش تبعی فملی را داشته باشید، شما باید در همان مدت دوره معاملاتی (7/11/1399) ابتدا اقدام به خرید تعداد 10 هزار سهم پایه -که همان فملی است – کنید. (به قیمت تابلو روزانه) سپس اقدام به خرید 10 هزار اختیار فروش تبعی فملی با نماد هفملی 011 کنید و بابت آن 10 هزارریال می‌پردازید. (به ازای هر اختیار فروش خرید یک ریال می‌پردازید.)

شما با این خرید تا تاریخ سررسید اختیار فروش تبعی فملی (که 06/11/1400 است.) حق فروش 10 هزارسهم فملی و همچنین اختیار فروش تبعی آن را ندارید. (البته اگربخواهید از این حق استفاده کنید.) باید در روز سررسید اختیار فروش تبعی، معادل اختیار فروش تبعی سهم پایه داشته باشد تا بتوانید حق اعمال را داشته باشید.

نحوه اعمال اختیار فروش تبعی چطور است؟

در زمان سررسید اختیار فروش تبعی با سه احتمال مواجه می‌شویم:

1 و 2: قیمت سهم پایه، مساوی یا بالاتر از قیمت اعمال اختیار فروش تبعی است.

3: قیمت سهم پایه، کمتر از قیمت اعمال اختیار فروش تبعی است.

در حالتی که در سررسید، قیمت سهم پایه مساوی یا بیشتر از قیمت اعمال باشد، بنابراین اعمال اختیار فروش تبعی منطقی نیست. شما از اختیار فروش تبعی خود صرف‌نظر می‌کنید و تنها چیزی که از دست می‌دهید هزینه ایست که موقع خرید این حق پرداختید. (بسیار ناچیزاست.)

در حالت بعدی، اگر در سررسید، قیمت سهم پایه، پایین‌تر از قیمت اعمال فروش تبعی باشد؛ شما می‌توانید از این حق خود استفاده کنید و با تقاضای اعمال اختیار فروش تبعی از کارگزاری، شرکت فروشنده (شرکت ناشر) اختیار فروش تبعی، طبق مفاد قرارداد اقدام به خرید اختیار فروش تبعی شما باقیمت اعمال کرده و درنهایت مبلغ مربوطه را به‌حساب شما واریز می‌کند.

مزایای اختیار فروش تبعی چیست؟

اختیار فروش تبعی دارای مزایایی است که برای برخی افراد اختیار فروش تبعی چیست؟ می‌تواند مهم باشد. ازجمله مزایای اختیار فروش تبعی:

1-تضمین اصل و سود سرمایه است.

2-کاهش یافتن ریسک سرمایه‌گذاری و همچنین حمایت سهامدار عمده از سهم است.

3-افزایش اعتماد بیشتر سهامداران به سهامی که اختیار فروش تبعی دارند.

4-عدم فروش سهام در بازار ریزشی و کم شدن هیجانات بازار

به علت بلوکه شدن سهم تا سررسیداختیارفروش تبعی (البته درصورتی‌که فرد بخواهد تا سررسید اختیار فروش تبعی با سهم بماند و از این حق استفاده کند.)

معایب اختیار فروش تبعی چیست؟

اختیار فروش اختیار فروش تبعی چیست؟ تبعی در کنار مزایایش، دارای معایبی نیز هست.

برخی معایب اختیار فروش تبعی به شرح زیر است:

1-بعد از تاریخ اعمال، تعهد عرضه‌کننده عملاً تمام می‌شود.

2-نبود بازار ثانویه برای معامله و این‌که تا پایان سررسید نمی‌توانید نسبت به فروش اختیار فروش تبعی اقدام کنید. (به قولی صاحب اول و آخرش خودتان هستید!)

3-وجود محدودیت در تعدادخریدبرای هر فرد (کد عملیاتی)

4-حتماً برای داشتن و خریدن حق اختیار فروش تبعی، باید سهم پایه راهم به همان تعداد بخرید.

در تاریخ 27/7/1400، اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی شرکت مخابرات ایران با نماد (اخابر) توسط ناظر اعلام عمومی گردید.

شرایطش به شرح زیر بود:

ا-حداکثر هر سفارش، 100 هزار سهم است.

2-قیمت اختیار فروش تبعی یک ریال است.

3-قیمت اعمال: 10834 ریال

4-سررسید اختیار فروش تبعی:27/01/1402

5-دوره معاملاتی:27/7/1400 تا 27/1/1402

تصمیم شما خرید تعداد 10 هزار اختیار فروش تبعی سهام شرکت مخابرات ایران است.

در روز 27 مهر 1400 که اختیار فروش تبعی توسط ناشر عرضه‌شده، قیمت سهم اخابر در بازه 7800 تا 8170 ریال نوسان داشته است. شما برای خرید تعداد 10 هزار اختیار فروش تبعی، مجبورید معادل آن (10 هزار) سهم پایه که همان سهام شرکت مخابرات ایران با نماد اخابر هست، بخرید. فرض کنید قیمت خرید شما 8000 ریال باشد. شما 10 هزار سهم اخابر به قیمت هر سهم 8000 ریال می‌خرید و حدود 80 میلیون ریال می‌پردازید. برای خرید اختیار فروش تبعی هم باید 10 هزاریال دیگر پرداخت کنید.

درواقع: پرداختی شما یکی بابت خرید خود سهم پایه است (8 میلیون تومان) و دیگری هم بابت خرید اختیار فروش تبعی است. (هزار تومان)

تصور بفرمایید امروز 27/1/1402 است وشمامی‌توانید تقاضای اعمال اختیار فروش تبعی را به کارگزاری ارسال کنید. قیمت سهم در این تاریخ می‌تواند یکی از سه حالت زیر باشد:

1-قیمت سهم اخابر:9000 ریال است.

2-قیمت سهم اخابر: 10834 ریال است.

3-قیمت سهم اخابر: 15000 ریال است.

در حالت دوم و سوم شما از انجام اختیار فروش تبعی صرف‌نظر می‌کنید.

در حالت اول اختیار فروش تبعی چیست؟ که قیمت اخابر به 9000 ریال رسیده و قیمت اعمال شما رقم 10834 ریال است، اقدام به اعمال اختیار فروش تبعی می‌کنید و شرکت ناشر مجبور و متعهد است که 10 هزار سهم شمارا در قیمت 10834 ریال بخرد اگرچه که قیمت تابلوی سهم اخابر 9000 ریال باشد و شما از این معامله سود کرده‌اید.

(توجه شود: از 27/7/1400 تا 27/1/1402 سرمایه شما در سهم اخابر بلوکه‌شده است وشماسهمتان را نگه‌داشته‌اید.)

نکات مهم اختیار فروش تبعی:

1-تقسیم سود در مجمع عمومی عادی سالیانه شرکت پایه و همچنین افزایش سرمایه شرکت پایه، باعث تعدیل قیمت اعمال و تعداد اوراق اختیار فروش می‌شود.

نمونه تعدیل بعدازتعیین سودنقدی بعدازمجمع عمومی عادی سالیانه سهم فملی

نمونه تعدیل اختیار فروش تبعی شرکت فملی بعد از افزایش سرمایه

2-توقف و بازگشایی نماد معاملاتی اوراق اختیار فروش تبعی به‌طور هم‌زمان با توقف و بازگشایی دارایی پایه در بازار انجام می‌شود.

3-درصورتی‌که در " تاریخ اعمال" نماد معاملاتی سهم پایه، بسته باشد، بورس تاریخ اعمال اوراق اختیار فروش تبعی را تا روز بازگشایی نماد معاملاتی سهم پایه به تعویق خواهد انداخت مشروط به این‌که مدت تعویق حداکثر 7 روز کاری گردد.

درصورتی‌که تا پایان روز هفتم کاری بعد از تاریخ اعمال، کماکان نماد معاملاتی سهم پایه بسته باشد اوراق اعتبار فروش تبعی بر اساس آخرین قیمت پایانی سهم پایه تسویه می‌شود.

خلاصه و نتیجه‌گیری:

وقتی‌که بازار منفی می‌شود و در دل سهامداران ترس می‌افتد، سهامدار عمده که قصد دارد از سهامش حمایت کند، اقدام به انتشار اوراق اختیار فروش تبعی می‌کند. اوراق اختیار فروش تبعی بااختیارفروش متفاوت است.

سهامدار عمده با انتشار اوراق اختیار فروش تبعی، اعلام می‌کند من سهمم را ضمانت می‌کنم. من سهمم را بیمه می‌کنم.

شرکت ناشر (سهامدار عمده شرکت) می‌گوید:

شما سهم شرکت من را بخر اگر قیمتش پایین آمد، من در این قیمتی که مشخص می‌کنم و باهم توافق می‌کنیم (که به آن قیمت اعمال می‌گویند) سهم را از شما می‌خرم و شما نگران پایین آمدن قیمت سهم از این مبلغ نباشید.

در اوراق اختیار فروش تبعی، همانگونه که دکتر درخشی در ویدئو اشاره کردند، دو پارامتر خیلی مهم است.

یک مورد قیمت اعمال است.

مورد دیگر تاریخ اعمال است.

شرکت ناشر می‌گوید قیمت سهام بانک صادرات الآن 390 تومان است اگر در اسفندماه امسال، قیمت سهم به 300 تومان رسید، من ضمانت می‌کنم در قیمت 375 در آن زمان از شما خرید کنم.

به این قیمت 375 تومان قیمت اعمال گفته می‌شود.

تاریخی هم که در آن تاریخ می‌خواهد در قیمت اعمال بخرد، سررسید تاریخ اعمال گفته می‌شود. درسایت: TSETMC.COM در قسمت ابزارهای مشتقه و اوراق بدهی، اختیار فروش تبعی قابل‌مشاهده است.

برخی از اختیار فروش تبعی در بورس ایران:

همصادر 108-هامید 104-هکشو 208-هکویر 109-هبساز 103-هفارس 014-هفجر 102-همبین 102

اختیارف ت ثامید-2050-20/04/01(هامید 104) یعنی چه؟

جوابش این‌چنین است:

سهم شرکت توسعه و عمران امید طی اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی ثامید در تاریخ 5/4/1400 اعلام کرده است، درصورتی‌که شما اختیار فروش تبعی را بخرید، در تاریخ 20/4/1401 سهم ثامید (توسعه و عمران امید) را به قیمت 2050 ریال از شما می‌خرد. (توجه: قیمت سهم در روز اطلاعیه عرضه: بین 1645 و 1738 ریال بود)

ازجمله مزایای اختیار فروش تبعی: کاهش فشار فروش سهم است. از معایبش هم این است که تا سررسید اختیار فروش تبعی امکان فروش ندارید. (یادتان باشد که قیمت خرید اختیار فروش تبعی یک ریال است.)

اوراق اختیار فروش تبعی، توسط سهامدار عمده و حقوقی‌ها منتشر می‌شود و سهامداران خرد می‌توانند بخرند. ازجمله شرایط خرید آن است که:

باید معادل اختیار فروش تبعی سهم شرکت مورداشاره را بخرید.

هر تعداد بخواهید نمی‌توانید بخرید بلکه محدودیت دارد به‌نحوی‌که برخی شرکت‌ها محدودیت 50 هزار دارد برخی دیگرمحدویت خرید 100 هزار دارد.

به دلیل نبودن بازار ثانویه قابل‌فروش نیستند و شما برای این‌که بتوانید از حق اختیار فروش تبعی خود استفاده کنید باید تا سررسید با سهم بمانید و حق فروش ندارید.

در سررسید هم اگر قیمت پایین بیاید شما می‌توانید قیمت اعمال را انجام دهید و به پولتان برسید.

برخی به‌جای این‌که اختیار فروش تبعی را بخرند، این عرضه اختیار فروش تبعی را نشانه‌ای و علامتی تلقی می‌کنند از این‌که سهم پایین تراز این قیمت نخواهد آمد و اگر دیدند که قیمت سهم از قیمت اعمال پایین‌تر آمده است، سهم را می فروشند ونمی گذارند پولشان در اختیارفروش تبعی بلوکه شود.

در این مقاله سعی شد، اختیار فروش تبعی با مثال کاربردی تشریح شود و ابعاد مهم آن تشریح شود. بسیار خوشحال خواهیم شد که نظرات ارزشمندتان را با ما در میان بگذارید.

اوراق اختیار فروش تبعی

بیمه کردن یکی از پرطرفدارترین روش های محافظت مردم از دارایی های خود است و این موضوع در بازار سرمایه نیز کاربرد دارد. اوراق اختیار فروش تبعی که همواره به عنوان یکی از ابزارهای مشتقه و مکانیسمی برای پوشش ریسک شناخته می شود، یکی از همین سازوکارها برای بیمه کردن سهام در اختیار افراد است. در واقع بسیاری از شرکت های فعال در این بازار، با هدف کاهش ریسک سرمایه گذاری و پایین آوردن نوسانات شدید قیمتی سهام خود، اقدام به انتشار گسترده اوراق اختیار فروش تبعی می کنند و این موضوع می تواند اثرگذاری مناسبی بر روی اعتماد سرمایه گذاران داشته باشد. بنابراین، افرادی که ریسک گریز هستند، با استفاده از این فرآیند می توانند سهام در اختیار خود را بیمه کنند؛ به همین دلیل، در ادامه به بررسی اوراق اختیار فروش تبعی و جزییات مربوط به آن می پردازیم.

اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

بازار بورس ایران یک بازار یک طرفه است؛ در واقع در چنین بازارهایی، سرمایه گذار تنها از طریق رشد قیمت سهم، سود کسب می کند. نوسانات شدید و اصلاحات بازار، سهامداران را نگران کرده و تمایل خرید آن ها را کاهش می دهد. در این میان، شرکت هایی خاص با ارائه اوراق اختیار فروش، سهام در اختیار خود را اصطلاحا بیمه می کنند. اما سوالی که پیش می آید این است که اوراق اختیار فروش تبعی چگونه می تواند در بیمه کردن سهام، به افراد کمک کند؟

در واقع اوراق اختیار فروش تبعی که به سهامدار فروخته شده است، این امکان را به مالک آن می دهد که در تاریخی مشخص شده، سهام خود را با قیمتی از پیش توافق شده به فروش برساند. در واقع، شرکت ها اوراقی را به فروش می رسانند که این اوراق باعث ایجاد یک کف قیمتی برای سهم شما شده و تضمین می کنند که در صورت ریزش قیمتی، خسارت شما را جبران کنند و ضرری به شما نرسد. به علت شباهت این موضوع با بیمه کردن، اصطلاحا آن را تحت عنوان بیمه سهام می شناسیم.

به عنوان مثال، سهام یکی از شرکت های فعال در بورس اوراق بهادار تهران، پس از افت 40 درصدی، قیمت آن به 600 تومان رسیده است و شرکت مذکور برای جلوگیری از افت بیشتر، اقدام به انتشار اوراق اختیار فروش تبعی می کند. براساس این اوراق، شرکت موظف می شود که در صورت افت بیشتر در شش ماه آینده، سهام در اختیار سرمایه گذاران را با قیمت 1000 تومان در تاریخ سررسید که در توضیحات این اوراق اختیار فروش تبعی قید می شود، خریداری کند.

اصطلاحات مهم در رابطه با اوراق اختیار فروش تبعی

برخی اصطلاحات در اطلاعیه های مربوط به اوراق اختیار فروش تبعی استفاده می شود که بهتر است با آن ها آشنا شویم:

سهم پایه

اوراق اختیار فروش تبعی بر پایه این سهم، مشخص و تنظیم می شود.

قیمت اعمال

همان قیمتی که شرکت عرضه کننده، متعهد شده است در تاریخ مورد نظر، با سهامدار تسویه کند. به عنوان مثال، وقتی که قیمت سهام 500 تومان است و شرکت مذکور متعهد می شود در یک تاریخ مشخص، سهام را با قیمت 700 تومان خریداری کند، این قیمت 700 تومان را اصطلاحا «قیمت اعمال» می نامند.

تاریخ اعمال

تاریخی که برای انجام تسویه قیمت اعمال، توافق و مشخص شده است.

دوره معاملاتی

بازه زمانی بین روز اول و روز آخر معاملاتی مربوط به اوراق اختیار فروش تبعی را دوره معاملاتی می نامند.

سقف خرید

هر شخص مجاز به خرید تعداد محدودی اوراق اختیار می باشد که با سقف خرید مشخص می گردد. به عنوان مثال، در اطلاعیه مربوط به این اوراق، گفته می شود که سقف خرید برای هر کد معاملاتی، 100,000 سهم است. بنابراین اگر کسی 500,000 سهم را خریداری کرده باشد، فقط می تواند 20 درصد این تعداد را بیمه کند.

کل حجم عرضه

تمام اوراقی که در دوره معاملاتی عرضه می شوند را کل حجم عرضه می نامند. لازم به ذکر است که معمولا تعداد اوراق اختیار فروش تبعی که توسط شرکت منتشر می شود، از حجم تقاضا کمتر است و به سرعت به فروش می رسد.

حداقل حجم عرضه روزانه

عرضه کننده مکلف است که هر روز تعدادی اوراق عرضه کند که با «حداقل حجم عرضه» مشخص می شود.

قیمت عرضه اوراق تبعی

بر مبنای فرمول های خاصی، قیمت اوراقی که روزانه در بازار فروخته می شود، مشخص می گردد.

حالت های مختلف اعمال اوراق اختیار فروش تبعی

در صورت خرید این اوراق، سه حالت در آینده قیمتی سهام مذکور رخ خواهد داد که با توجه به هر حالت، تصمیم گیری سهامدار باید متفاوت باشد.

حالت اول

قیمت سهام در تاریخ اعمال، کمتر از قیمت اعمال باشد؛ در این شرایط سهامدار اختیار فروش خود را اعمال کرده و خسارت وارد به سهم، توسط شرکت جبران می شود. به عنوان مثال در تاریخ اعمال (سررسید)، قیمت سهام 400 تومان می باشد و قیمت اعمال در این تاریخ را 600 تومان در نظر گرفته اند. بنابراین، شخص سهامداری که اوراق اختیار فروش را خریداری کرده است، می تواند سهام در اختیار خود را به جای 400 تومان، در قیمت 600 تومان به فروش برساند.

حالت دوم

قیمت سهام در تاریخ اعمال، بیشتر از قیمت اعمال باشد؛ در این حالت، سهامدار نباید اختیار فروش خود را اعمال کند. در صورت اعمال اختیار فروش، سهامدار ضرر خواهد کرد. به عنوان مثال، قیمت سهام در تاریخ سررسید، 1500 تومان است و قیمت اعمال اوراق اختیار تبعی، 1200 تومان است؛ در این حالت اگر سرمایه گذار، اوراق اختیار خود را اعمال کند، در قبال هر سهم مبلغ 300 تومان ضرر می کند و این کار منطقی به نظر نمی رسد و بهتر است در این شرایط، اوراق اختیار تبعی اعمال نشود.

حالت سوم

قیمت سهام تغییری نکند؛ این شرایط برای سرمایه گذار تفاوتی ایجاد نمی کند (سود و زیان کسب نمی شود) و تنها باید قیمت اوراق اختیار را پرداخت کند. به عنوان مثال در تاریخ سررسید، قیمت سهام 1200 تومان است و قیمت اعمال اختیار فروش تبعی نیز همان 1200 تومان است؛ در اینجا، فروش سهام و یا اعمال اختیار فروش تبعی تفاوتی با یکدیگر ندارد.

نکات مهم در خصوص اوراق اختیار فروش تبعی

• اوراق اختیار سهام، تنها برای بیمه کردن سهام است و بدون داشتن سهم مورد نظر، نباید خریداری کنید.
• اگر سهمی که اوراق اختیار دارد را در پرتفوی خود ندارید، خرید اوراق اختیار هیچ منفعتی برای شما نخواهد داشت؛ همچنین به دلیل الزام به پرداخت بهای آن، ضرر خواهید کرد.
• اوراق اختیار تبعی را متناسب با تعداد سهام خود خریداری کنید.
• همیشه به اندازه تعداد سهام پایه، اوراق اختیار خریداری کنید. در صورتیکه بیشتر از تعداد سهام اوراق داشته باشید، مقدار مازاد آن از بین خواهد رفت.
• اوراق اختیار امکان فروش ندارند.
• امکان خرید و فروش اوراق اختیار وجود ندارد. در صورتیکه از خرید خود مطمئن هستید، اقدام کنید. به اینصورت، با نوسان قیمت اوراق اختیار نمی توانید نوسانگیری کنید.
• تاریخ اعمال را جدی بگیرید.
• اوراق اختیار فروش تبعی تنها در روز مشخص شده تاریخ اعمال قابل استفاده هستند و پس از آن، ارزشی ندارند.
• به قیمت عرضه اوراق اختیار توجه کنید.
• با توجه به میزان سود و بازه زمانی، اقدام به خرید اوراق کنید. اوراق اختیار فروش همیشه ارزش خرید ندارند و باید طبق شرایط خود تصمیم گیری کنید.
• درخواست اعمال اوراق اختیار، قابلیت حذف یا ویرایش را ندارد.
• و.

نحوه محاسبه بازده برای تصمیم گیری خرید یا عدم خرید اوراق اختیار فروش تبعی

همانطور که گفته شد، پیش از خرید اوراق اختیار تبعی فروش، بهتر است میزان بازدهی مورد نظر خود را اندازه گیری کنید و سپس اقدام به خرید این اوراق کنید. در تصویر زیر، فرمول محاسبه بازدهی آورده شده است که می توانید از آن استفاده کنید.

نکته: توجه داشته باشید که این اوراق را فقط برخی از شرکت ها منتشر می کنند. در واقع، شرکت هایی که به لحاظ بنیادی قوی هستند و به سهام شرکت خود اطمینان دارند، این اوراق را منتشر می کنند. بنابراین، هنگامیکه می خواهید سهام یک شرکت را خریداری کنید، بهتر است در خصوص اوراق اختیار تبعی فروش آن، تحقیقات لازم را انجام دهید؛ چراکه به لحاظ روانی، وقتیکه شرکت مذکور اقدام به انتشار این اوراق می کند، به این معناست که دیر یا زود، قیمت سهام به این عدد می رسد. البته تجربه ها نشان داده است که ممکن است در بعضی از مواقع، قیمت اعمال بیشتر از قیمت سهام باشد و شرکت نتواند قیمت سهام خود را به آن عدد برساند اما به طور کلی، انتشار این اوراق از سوی شرکت ها می تواند جو روانی مثبت در بازار ایجاد کند.

جمع بندی

شرکت های فعال در بازار سرمایه، با ارائه اوراق اختیار فروش تبعی، اقدام به حفظ ارزش سهام و جذب خریدار می کنند. این اوراق ضمانتی برای جلوگیری از ضرر سهامداران هستند که به اینصورت، نگرانی سهامداران از ریزش قیمت سهم، رفع می شود. شرکت ها نیز در صورت بالا رفتن قیمت سهام، ملزم به هیچ نوع پرداختی نیستند؛ این درحالی است که بابت فروش اوراق اختیار فروش به تعداد سهام، مبلغی اضافه دریافت کرده اند. شرایطی مشابه شرکت های بیمه که هم برای بیمه شونده و هم برای شرکت ها سودآور است. بنابراین، اگر شما نیز فردی ریسک گریز هستید و تمایل دارید سهام در اختیار خود را بیمه کنید، بهتر است از این اوراق استفاده نمایید.

اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

اوراق اختیار فروش تبعی همان طرح بیمه سهام است. طرحی که توسط خود شرکت‌ها ارائه می‌شود. بر اساس ساز و کار این اوراق، فروشنده یا همان شرکت منتشرکننده سهام، تعهد می‌کند که تعداد مشخصی از سهام شرکت را در قیمت و تاریخی از پیش تعیین‌شده، از سهامدار خریداری کند. به قیمت مشخص‌شده قیمت اعمال و به تاریخ معین‌شده تاریخ اعمال می‌گویند. در این مقاله تمامی جزئیات لازم را در مورد این اوراق بررسی می‌کنیم.

منظور از اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

اوراق اختیار فروش تبعی به خریدار اجازه می‌دهد تا دارایی پایه را با توجه به قیمت سهام در زمان عرضه و قیمت اعمال بیمه کند. به این ترتیب کسب بازدهی برای سرمایه‌گذار تضمین می‌شود و به همین دلیل اوراق اختیار فروش تبعی را بیمه سهام نیز می‌نامند. شرکت یا سهامدار عمده که با هدف ایجاد اطمینان و تضمین برای سهام این عمل را انجام می‌دهند، عرضه‌کننده اوراق هستند.

روش انتشار این اوراق در ایران متفاوت از سایر کشورها است. برای خرید اوراق اختیار تبعی در ایران، باید ابتدا سهام پایه را که اختیار فروش برای آن منتشر می‌شود، در پرتفو داشته باشید.

شرکت‌های منتشرکننده اوراق تبعی موظف به انتشار عمومی اطلاعیه عرضه و اعلام ویژگی‌های اوراق و شرایط آن، قبل از فروش هستند. سهامداران نیز قبل از اقدام به خرید اوراق تبعی متعلق به هر نماد، باید ابتدا اطلاعيه عرضه اوراق آن را مطالعه کرده باشند.

فرض کنید اوراق اختیار فروش تبعی برای سهام شرکت ایران خودرو در ماه آینده منتشر شود. شما باید سهام شرکت ایران خودرو را قبل از اقدام به خرید اوراق اختیار، در پرتفو خود داشته باشید.

برای مثال اگر قصد دارید تا ۱۰ هزار عدد اوراق اختیار ایران خودرو را بخرید، باید قبل از ارائه دستور خرید اوراق تبعی، تعداد ۱۰ هزار عدد از سهم شرکت ایران خودرو را در پرتفوی خود موجود داشته باشید.

اختیار فروش از اجزای ابزار مشتقه محسوب می‌شود. این ابزار بازار مشتقه جزو ابزار پوشش ریسک می‌باشد. اختیار فروش حق اعمال اوراق را در تاریخ معینی از آینده، به قیمت اعمال (قیمتی که در برگه مشخص شده است) به دارنده آن می‌دهد. لازم به ذکر است که باید بابت موقعیت خرید اختیار معامله مبلغی تحت عنوان هزینه اولیه پرداخت کنیم.

نحوه اعمال اوراق اختیار فروش تبعی

زمانی که قیمت سهام در روز اعمال بیشتر از قیمت اعمال ذکرشده در اختیار فروش باشد، دارنده گواهی اختیار، قادر به اعمال آن نیست.اما اگر در تاریخ اعمال قیمت پایانی سهم پایه از قیمت اعمال آن کمتر باشد، برای اعمال اوراق اختیار فروش، سهامدار باید از طریق کارگزاری‌ها، درخواست خود را حداکثر تا ساعت ۱۳ روز اعمال، ارسال کند.
کارگزار نیز اجازه دارد حداکثر ۱۰ روز قبل از تاریخ اعمال، درخواست‌ها را از مشتریان خود دریافت و در روز سررسید به سازمان بورس (seo.ir) ارائه دهد.

ارائه درخواست اعمال طی مهلت مقرر به سازمان بورس طی مراحل زیر انجام خواهد شد:

1. ابتدا سهم به همان قیمت اعمال مشخص شده، از دارنده اوراق اختیار فروش تبعی به عرضه‌کننده آن انتقال می‌یابد.
2. در مرحله بعد تفاوت قیمت اعمال مشخص شده و با توجه به قیمت پایانی سهم پایه در روز اعمال، محاسبه می‌شود. این مابه‌التفاوت قیمت به دارنده اوراق اختیار تبعی پرداخت می‌شود. پرداخت به صورت نقدی و یا به شکل واگذاری سهم خواهد بود؛ که در این صورت سهام پایه از عرضه‌کننده به دارنده اوراق اختیار فروش تبعی منتقل می‌شود.

نکات مهمی که درباره اوراق اختیار فروش تبعی باید بدانید!
اوراق اختیار دارای دو شیوه اعمال اروپایی و آمریکایی هستند. برخلاف حالت اعمال اروپایی که دارنده آن تنها در تاریخ سررسید قادر به اعمال آن است، در حالت آمریکایی سرمایه‌گذار در هر تاریخی تا روز سررسید، می‌تواند اوراق اختیار را اعمال کند.

برای مثال اگر تاریخ شروع ۲۰ تیر ۱۴۰۰ و تاریخ اعمال ۲۰ آبان ماه باشد، در حالت اعمال آمریکایی سرمایه‌گذار در هر تاریخی که بین این بازه زمانی قرار بگیرد، می‌تواند اوراق اختیار خود را اعمال کند اما در همین مثال اگر حالت اعمال اروپایی باشد، فقط در تاریخ سررسید یعنی ۲۰ آبان ماه قابلیت اعمال اوراق اختیار برای دارنده آن فراهم است.

اوراق فروش تبعی که در ایران رایج است، از نوع اختیار فروش اروپایی است که دارنده آن تنها در تاریخ درج شده در برگه، می‌تواند آن را اعمال کند.

امکان فروش آنی اوراق اختیار فروش بعد اختیار فروش تبعی چیست؟ از خرید آن وجود ندارد. این اوراق قابل معامله در بازار ثانویه نیست؛ بنابراین فاقد معاملات ثانویه است. یعنی امکان فروش اوراق خریداری شده در طول دوره معاملاتی وجود ندارد وتنها در یک مرحله و توسط ناشر مورد معامله قرار می‌گیرد.

اگرچه شرکت منتشرکننده اوراق، در زمان انتشار قیمت روز اعمال را مشخص می‌کند، اما درصد سود و زیان خریدار مشخص نخواهد بود. نوسان‌های قیمتی سهام تا تاریخ سررسید عامل اصلی در محاسبه سود یا ضرر خریدار است‌. بنابراین اختیار فروش تبعی چیست؟ این‌که شما در چه قیمتی سهام پایه را خریداری کرده باشید و در روز اعمال به چه قیمتی آن را منتقل کرده باشید، درصد سود شما را مشخص خواهدکرد.

خریدار اوراق اختیار فروش تبعی فقط در تاریخ اعمال قادر به اعمال اختیار فروش خود است و این اوراق پس از تاریخ اعمال ارزشی نخواهد داشت. درصورتی که تا تاریخ مشخص‌شده از این اوراق استفاده نکنید، اوراق اعمال نمی‌شوند و عرضه‌کننده تعهدی درقبال آن نخواهد داشت.

مبلغی که در ازای خرید اوراق اختیار فروش تبعی پرداخت می‌شود غیر قابل بازگشت است. در واقع شما بابت بیمه کردن سهام خود مبلغی پرداخت می‌کنید. بنابراین این مبلغ غیر قابل برگشت خواهد بود.

بعد از اعمال اوراق اختیار فروش تبعی اگر شرکت منتشرکننده اوراق در پرداخت حقوق مشتری تاخیر یا کوتاهی داشته باشد، مبلغی تحت عنوان جریمه توسط سازمان بورس از او دریافت و به سهامدار پرداخت می‌شود.

در این شرایط که حقوق مشتری با کوتاهی و تاخیر پرداخت می‌شود، سود روزشمار به سهامدار تعلق می‌گیرد. این سود روزشمار بر اساس فرمول مشخص‌شده که از ابتدا و در زمان انتشار اوراق توسط شرکت ارائه شده، محاسبه می‌شود.

خرید اوراق بیشتر از تعداد سهام پایه، بی‌فایده است. خریدار اوراق نباید بیش از دارایی پایه که در اختیار دارد، اوراق اختیار فروش تبعی تهیه کند. همچنين خریدار اوراق تبعی باید محدودیت‌های خرید هر کد معاملاتی را که در اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی ذکر شده ‌است، رعایت کند. در صورت عدم رعایت محدودیت‌های ذکرشده، آن تعداد از اوراق اختیار فروش تبعی که برای خریدشان به محدودیت‌های عنوان شده توجه نشده باشد، فاقد اعتبار می‌شود. در این شرایط مبلغ پرداختی توسط خریدار پس از کم‌شدن هزینه‌ها، به عرضه‌کننده تعلق می‌گیرد.

معمولا نماد اوراق فروش تبعی با اضافه کردن حرف «ه» به بخشی از نماد سهم پایه و تاریخ سرسید اوراق، ساخته می‌شود. مثلا هصیکو ۴۰۵، نماد اوراق اختیار فروش تبعی سهم تاصیکو است که سرسید آن اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۰ است.

مشخصات آگهی عرضه

فرم آگهی یا اطلاعیه عرضه باید اطلاعاتی مشخص به خریدار ارائه کند. این اطلاعات عبارتند از:

سهم پایه: سهمی که اوراق اختیار فروش تبعی مبتنی بر آن است.

برای مثال اوراق اختیار تبعی بر روی سهام شرکت سرمایه‌گذاری صدر تامين ( تاصیکو ) با نماد هصیکو ۴۰۵ منتشر می‌شود. در این مثال سهام شرکت سرمایه‌گذاری صدر تامین با نماد تاصیکو، سهم پایه اوراق اختیار فروش تبعی هصیکو ۴۰۵ است.

قیمت اعمال: قیمتی مشخص است که عرضه‌کننده سهام متعهد می‌شود تا سهام پایه اوراق تبعی را در روز اعمال با آن قیمت تسویه و از سهامدار دریافت کند.

تاریخ اعمال: تاریخی است که برای اعمال اوراق اختیار فروش تبعی تعیین می‌شود.

سقف خرید: بیشترین تعداد اوراق اختيار تبعی که توسط شخصی حقیقی یا حقوقی امکان خریداری دارد را سقف خرید گویند.
کل حجم عرضه: حداکثر تعداد اوراق اختیار فروش تبعی که عرضه‌کننده در دوره معاملاتی عرضه می‌کند.

حداقل حجم عرضه روزانه: حداقل تعداد اوراق اختیار فروش که امکان دارد توسط عرضه‌کننده در یک روز عرضه شود.

قیمت عرضه: قیمتی که اوراق اختیار تبعی در بازار با آن قیمت توسط شرکت ناشر فروخته می‌شود. این قیمت در هر روز با فرمول مشخصی محاسبه می‌شود و ثابت نیست.

دوره معاملاتی: فاصله اولین روز معاملاتی و آخرین روز معاملاتی اوراق اختیار فروش تبعی را دوره معاملاتی می‌نامند.

عرضه‌کننده: شخصی که پس از دریافت مجوز از سازمان بورس، به عرضه اوراق اختیار فروش با رعايت قوانین اقدام می‌کند.

سررسید: آخرین روز از دوره معاملاتی که پس از پایان ساعت معاملاتی آن روز، قابلیت اعمال اوراق اختیار فروش تبعی فعال می‌شود.

سخن آخر

اوراق اختیار فروش تبعی نوعی بیمه برای سهام است. اوراقی که هدف از انتشار آن کاهش ریسک سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه و اطمینان بخشیدن به سهامداران است. ابزاری که علاوه بر سهامدار، شرکت‌ها نیز می‌توانند از کاربردهای آن استفاده کنند. اوراق تبعی، فروش سهم در یک قیمت عادلانه را عملا تضمین می‌کند. این مسئله نشانه‌ای از ارزندگی سهم به بازار ارائه می‌کند که خود منجر به تضمین سود سهامداران خواهدشد. علاوه بر این شرکت با افزایش قیمت سهام خود، با توجه به این‌که اوراق ابطال می‌شوند، نیاز به پرداخت وجه ندارد. همین مسئله نیز باعث می‌شود تا درآمد بیشتری برای شرکت شناسایی شود. در نتیجه اوراق اختیار فروش تبعی نوعی معامله دو سر برد برای سهامدار و شرکت است.

اوراق اختیار فروش تبعی و اوراق اختیار معامله چیست؟

آپشن‌ها (اوراق اختیار معامله) نوعی از اوراق مشتقه هستند که، در بازارهای مالی مورد داد و ستد قرار می‌گیرند. هدف از انتشار و معامله این اوراق، کنترل و کاهش ریسک سرمایه گذاری است. آپشن‌ها این حق را به دارنده آن می‌دهند که خرید و فروش یک دارایی را در یک تاریخ مشخص و با قیمت مشخص انجام شود. همانطور که ذکر شد دارنده آپشن مختار است که در سررسید ( یا تا سررسید) یک دارایی را بخرد یا بفروشد و اجبار و تعهدی در این زمینه ندارد ولی در صورت درخواست دارنده اختیار معامله، ناشر موظف و متعهد به خرید یا فروش به نرخ اعمال می‌باشد.

انواع اوراق اختیار معامله

اوراق اختیار معامله، به اوراق اختیار خرید (call option) و اوراق اختیار فروش (put option) تقسیم می‌شوند. اوراق اختیار خرید، به دارنده آن این اختیار و اجازه را می‌دهد تا در یک تاریخ معین (یا تا تاریخ معین) یک دارایی را به قیمت مشخص از ناشر اختیار خرید، خریداری کند. اوراق اختیار فروش به دارنده آن این اجازه و اختیار را می‌دهد تا در یک تاریخ معین (یا تا تاریخ معین) یک دارایی را به قیمت مشخص به ناشر اختیار فروش، بفروشد.

تاریخ اعمال (expiration date) اوراق اختیار معامله

تاریخ سررسید اوراق اختیار معامله را تاریخ اعمال می‌گویند.

قیمت اعمال (exercise price) اوراق اختیار معامله

قیمتی که برای خرید یا فروش دارایی پایه اوراق اختیار معامله در تاریخ سررسید مشخص می‌شود، قیمت اعمال می‌گویند.

دارایی پایه(Underlying Asset)

اوراق اختیار معامله می‌تواند بر روی دارایی‌های مختلف تعریف و منتشر گردد. همانطور که گفته شد اوراق اختیار معامله نوعی اوراق مشتقه می‌باشد. به این دلیل به این اوراق مشتقه می گویند که هویت خود را از یک دارایی دیگر می‌گیرند. به دارایی اصلی که اختیار معامله بر روی آن تعریف می‌شود دارایی پایه می‌گویند. دارایی پایه می‌تواند یک کالا مانند شمش فولاد، یک محصول کشاورزی مانند گندم یا یک دارایی مالی مانند سهام یک شرکت یا حتی یک شاخص خاص باشد.

اعمال اوراق اختیار معامله (exercise)

چنانچه اختیار فروش تبعی چیست؟ اختیار فروش تبعی چیست؟ دارنده اوراق اختیار معامله تصمیم بگیرد از اختیار خود استفاده کند و دارایی پایه را به قیمت اعمال بخرد یا بفروشد اصطلاحا گفته می‌شود اوراق اختیار اعمال شده است.

اوراق اختیار معامله آمریکایی و اروپایی چیست؟

جهت اعمال اوراق اختیار معامله دو روش متفاوت وجود دارد . چنانچه دارنده اوراق فقط در تاریخ سررسید اجازه اعمال داشته باشد اصطلاحا به این مدل ، اوراق اختیار معامله اروپایی گفته می شود. در روش دیگه دارنده اوراق اجازه و اختیار دارد تا تاریخ اختیار فروش تبعی چیست؟ سررسید ( در یک بازه نه صرفا در یک روز مشخص) هر زمان اراده کند اوراق را اعمال کند به این نوع اصطلاحا اوراق اختیار معامله آمریکایی گفته می شود.

هدف از انتشار و معامله اوراق اختیار معامله

فلسفه وجودی آپشن‌ها، کنترل ریسک تولیدکنندگان و فروشندگان کالا است ولی این اوراق صرفا بر روی دارایی‌های فیزیکی و صرفا توسط تولیدکنندگان و فروشندگان کالا مورد داد و ستد قرار نمی‌گیرد، بلکه طیف وسیعی از سرمایه گذاران و معامله گران این اوراق را با هدف کنترل ریسک یا کسب سود از طریق نوسان قیمت‌ها مورد معامله قرار میدهند. بعلاوه این اوراق هم بر روی کالاهای فیزیکی هم روی دارایی های مالی مانند سهام و شاخص‌های بورس منتشر می‌گردد.

اوراق اختیار فروش تبعی

بر اساس تعاریفی که ارائه شد؛ اوراق اختیار فروش تبعی که در بازار بورس ایران منتشر می‌گردد نوعی از اختیار فروش اروپایی است. برخی از ویژگی‌های این اوراق عبارتند از:

• تنها کسانی می توانند این اوراق را بخرند که سهامدار شرکت باشند.
• امکان فروش اوراق تبعی تا سررسید وجود ندارد.
• سقف خرید این اوراق توسط هر شخص در اطلاعیه عرضه این اوراق مشخص می گردد.
• هر شخص به میزانی که این اوراق را می خرد باید سهام شرکت را داشته باشد.
• چنانچه تا قبل از سررسید اوراق اختیار فروش تبعی، شخصی سهام خود را بفروشد و مجددا بخرد امکان استفاده از اوراق تبعی را نخواهد داشت.

با توجه به شرایط بالا، مشخصا انتشار این اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟ با هدف اطمینان دهی به سهامداران خرد، در جهت حداقل سودآوری، همچنین تشویق فرهنگ سهامداری می‌باشد.

نحوه اعمال و تسویه اوراق اختیار فروش تبعی

قبل از انتشار این اوراق، در اطلاعیه ای بنام اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی اطلاعات لازم در مورد این اوراق شامل نماد معاملاتی، دارایی پایه، تاریخ سررسید، قیمت اعمال، سقف خرید هر شخص حقیقی و حقوقی، تاریخ سررسید، حجم کل عرضه اوراق، ناشر، دوره معاملاتی، دامنه نوسان، حداقل حجم هر سفارش خرید و نحوه تسویه و اعمال این اوراق مشخص می‌‍گردد.

عموما تسویه این اوراق به سه صورت می تواند باشد:

الف: تسویه نقدی: در این روش چنانچه دارنده اوراق از اختیار فروش خود در تاریخ سررسید استفاده کند ناشر به قیمت اعمال که در اطلاعیه این اوراق مشخص شده، وجه نقد بحساب دارنده واریز می‌کند و سهام او را خریداری می‌کند.

ب: تسویه مابتفاوت قیمت روز و قیمت اعمال : در این روش، ناشر سهام را خریداری نمی‌کند؛ بلکه به اندازه مابه التفاوت قیمت اعمال و قیمت دارایی پایه در تاریخ سررسید بحساب دارنده اوراق واریز می‌کند.

ج: تسویه مابتفاوت از طریق واگذاری دارایی پایه: در این روش که کمتر کاربرد دارد در تاریخ سررسید ناشر به اندازه مابتفاوت قیمت اعمال و قیمت روز دارایی پایه، دارایی پایه به دارنده اوراق واگذار می کند.

ارزش اوراق اختیار فروش تبعی

باید توجه داشت که این اوراق، حداقل بازدهی را برای دارنده آن تضمین می کند ولی خرید آن به هر قیمتی توجیه ندارد.

بازده خرید این اوراق به شرح زیر است:

(مبلغ پرداختی بابت خرید سهام و اوراق فروش تبعی) / (مبلغ پرداختی بابت خرید سهام و اوراق فروش تبعی- مبلغ دریافتی بابت اعمال اوراق فروش تبعی)= بازده

بنابراین هرچقدر نرخ خرید این اوراق افزایش یابد بازده حاصل از معامله کمتر شده و از یک نرخ بالاتر حتی وجوهی برای خرید وجود ندارد.

مثالی از اوراق اختیار فروش تبعی

در 7 اردیبهشت 1400، صندوق بازارگردانی هلدینگ خلیج فارس اقدام به انتشار اوراق اختیار فروش تبعی، بر روی سهام شرکت پتروشیمی نوری نمود. در اینجا، صندوق بازارگردانی، ناشر و سهام شرکت پتروشیمی نوری، دارایی پایه می‌باشد.

شرایط این عرضه بشرح زیر می باشد:

همانطور که مشخص است تاریخ سررسید اوراق 15 اردیبهشت سال 1401 و قیمت اعمال 73761 ریال می‌باشد. سهامداران این شرکت، می‌توانند تا سقف 30 هزار ورقه از این اوراق را خریداری کنند. در تاریخ انتشار این اوراق، قیمت سهام شرکت پتروشیمی نوری حدود 60.000 ریال بوده است. چنانچه شخصی این اوراق را خریداری کند و تا تاریخ سررسید نگهداری کند، در تاریخ مذکور دو حالت وجود دارد، چنانچه در 15 اردیبهشت 1401 قیمت هر سهم شرکت پتروشیمی نوری کمتر از 73761 ریال باشد، دارنده این اوراق می‌تواند اوراق اختیار فروش را اعمال کرده و سهام خود را به نرخ 73761 به صندوق بازارگردانی خلیج فارس بفروشد. چنانچه قیمت هر سهم پتروشیمی نوری در تاریخ فوق بیشتر از 73761 باشد قاعدتا دارنده اوراق اختیار فروش، سهام خود را می‌تواند به قیمت بازار بفروشد و نیازی به اعمال این اوراق نیست و خود بخود این اوراق باطل می‌گردد. اولین معامله این اوراق در تاریخ 8 اردیبهشت به نرخ 121 ریال صورت گرفت. چنانچه شخص سهام این شرکت را در تاریخ مذکور به نرخ 60.000 ریال خریداری کند و اوراق اختیار فروش را نیز به نرخ 121 ریال خریداری کند، حداقل بازدهی این شخص به ازای هر سهم تا تاریخ سررسید (15 اردیبهشت 1401) برابر است با 22.6 اختیار فروش تبعی چیست؟ درصد است.

0.226= (60000+121 ) / (60000-121-73761) = بازده

برای سادگی محاسبات کارمزدهای معاملاتی را در نظر نگرفتیم. در عمل با منظور کردن کارمزدهای خرید و فروش، بازده کمی کمتر از 22.6 درصد خواهد بود. در واقع با پرداخت 121 ریال به ازای هر سهم می‌توان بازده حدود 22 درصدی را بیمه کرد. چنانچه در سررسید قیمت هر سهم نوری بیشتر از 73761 ریال باشد بازده شخص بیشتر از 22 درصد خواهد بود.

اوراق اختیار فروش تبعی و اوراق اختیار معامله چیست؟

آپشن‌ها (اوراق اختیار معامله) نوعی از اوراق مشتقه هستند که، در بازارهای مالی مورد داد و ستد قرار می‌گیرند. هدف از انتشار و معامله این اوراق، کنترل و کاهش ریسک سرمایه گذاری است. آپشن‌ها این حق را به دارنده آن می‌دهند که خرید و فروش یک دارایی را در یک تاریخ مشخص و با قیمت مشخص انجام شود. همانطور که ذکر شد دارنده آپشن مختار است که در سررسید ( یا تا سررسید) یک دارایی را بخرد یا بفروشد و اجبار و تعهدی در این زمینه ندارد ولی در صورت درخواست دارنده اختیار معامله، ناشر موظف و متعهد به خرید یا فروش به نرخ اعمال می‌باشد.

انواع اوراق اختیار معامله

اوراق اختیار معامله، به اوراق اختیار خرید (call option) و اوراق اختیار فروش (put option) تقسیم می‌شوند. اوراق اختیار خرید، به دارنده آن این اختیار و اجازه را می‌دهد تا در یک تاریخ معین (یا تا تاریخ معین) یک دارایی را به قیمت مشخص از ناشر اختیار خرید، خریداری کند. اوراق اختیار فروش به دارنده آن این اجازه و اختیار را می‌دهد تا در یک تاریخ معین (یا تا تاریخ معین) یک دارایی را به قیمت مشخص به ناشر اختیار فروش، بفروشد.

تاریخ اعمال (expiration date) اوراق اختیار معامله

تاریخ سررسید اوراق اختیار معامله را تاریخ اعمال می‌گویند.

قیمت اعمال (exercise price) اوراق اختیار معامله

قیمتی که برای خرید یا فروش دارایی پایه اوراق اختیار معامله در تاریخ سررسید مشخص می‌شود، قیمت اعمال می‌گویند.

دارایی پایه(Underlying Asset)

اوراق اختیار اختیار فروش تبعی چیست؟ معامله می‌تواند بر روی دارایی‌های مختلف تعریف و منتشر گردد. همانطور که گفته شد اوراق اختیار معامله نوعی اوراق مشتقه می‌باشد. به این دلیل به این اوراق مشتقه می گویند که هویت خود را از یک دارایی دیگر می‌گیرند. به دارایی اصلی که اختیار معامله بر روی آن تعریف می‌شود دارایی پایه می‌گویند. دارایی پایه می‌تواند یک کالا مانند شمش فولاد، یک محصول کشاورزی مانند گندم یا یک دارایی مالی مانند سهام یک شرکت یا حتی یک شاخص خاص باشد.

اعمال اوراق اختیار معامله (exercise)

چنانچه دارنده اوراق اختیار معامله تصمیم بگیرد از اختیار خود استفاده کند و دارایی پایه را به قیمت اعمال بخرد یا بفروشد اصطلاحا گفته می‌شود اوراق اختیار اعمال شده است.

اوراق اختیار معامله آمریکایی و اروپایی چیست؟

جهت اعمال اوراق اختیار معامله دو روش متفاوت وجود دارد . چنانچه دارنده اوراق فقط در تاریخ سررسید اجازه اعمال داشته باشد اصطلاحا به این مدل ، اوراق اختیار معامله اروپایی گفته می شود. در روش دیگه دارنده اوراق اجازه و اختیار دارد تا تاریخ سررسید ( در یک بازه نه صرفا در یک روز مشخص) هر زمان اراده کند اوراق را اعمال کند به این نوع اصطلاحا اوراق اختیار معامله آمریکایی گفته می شود.

هدف از انتشار و معامله اوراق اختیار معامله

فلسفه وجودی آپشن‌ها، کنترل ریسک تولیدکنندگان و فروشندگان کالا است ولی این اوراق صرفا بر روی دارایی‌های فیزیکی و صرفا توسط تولیدکنندگان و فروشندگان کالا مورد داد و ستد قرار نمی‌گیرد، بلکه طیف وسیعی از سرمایه گذاران و معامله گران این اوراق را با هدف کنترل ریسک یا کسب سود از طریق نوسان قیمت‌ها مورد معامله قرار میدهند. بعلاوه این اوراق هم بر روی کالاهای فیزیکی هم روی دارایی های مالی مانند سهام و شاخص‌های بورس منتشر می‌گردد.

اوراق اختیار فروش تبعی

بر اساس تعاریفی که ارائه شد؛ اوراق اختیار فروش تبعی که در بازار بورس ایران منتشر می‌گردد نوعی از اختیار فروش اروپایی است. برخی از ویژگی‌های این اوراق عبارتند از:

• تنها کسانی می توانند این اوراق را بخرند که سهامدار شرکت باشند.
• امکان فروش اوراق تبعی تا سررسید وجود ندارد.
• سقف خرید این اوراق توسط هر شخص در اطلاعیه عرضه این اوراق مشخص می گردد.
• هر شخص به میزانی که این اوراق را می خرد باید سهام شرکت را داشته باشد.
• چنانچه تا قبل از سررسید اوراق اختیار فروش تبعی، شخصی سهام خود را بفروشد و مجددا بخرد امکان استفاده از اوراق تبعی را نخواهد داشت.

با توجه به شرایط بالا، مشخصا انتشار این اوراق با هدف اطمینان دهی به سهامداران خرد، در جهت حداقل سودآوری، همچنین تشویق فرهنگ سهامداری می‌باشد.

نحوه اعمال و تسویه اوراق اختیار فروش تبعی

قبل از انتشار این اوراق، در اطلاعیه ای بنام اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی اطلاعات لازم در مورد این اوراق شامل نماد معاملاتی، دارایی پایه، تاریخ سررسید، قیمت اعمال، سقف خرید هر شخص حقیقی و حقوقی، تاریخ سررسید، حجم کل عرضه اوراق، ناشر، دوره معاملاتی، دامنه نوسان، حداقل حجم هر سفارش خرید و نحوه تسویه و اعمال این اوراق مشخص می‌‍گردد.

عموما تسویه این اوراق به سه صورت می تواند باشد:

الف: تسویه نقدی: در این روش چنانچه دارنده اوراق از اختیار فروش خود در تاریخ سررسید استفاده کند ناشر به قیمت اعمال که در اطلاعیه این اوراق مشخص شده، وجه نقد بحساب دارنده واریز می‌کند و سهام او را خریداری می‌کند.

ب: تسویه مابتفاوت قیمت روز و قیمت اعمال : در این روش، ناشر سهام را خریداری نمی‌کند؛ بلکه به اندازه مابه التفاوت قیمت اعمال و قیمت دارایی پایه در تاریخ سررسید بحساب دارنده اوراق واریز می‌کند.

ج: تسویه مابتفاوت از طریق واگذاری دارایی پایه: در این روش که کمتر کاربرد دارد در تاریخ سررسید ناشر به اندازه مابتفاوت قیمت اعمال و قیمت روز دارایی پایه، دارایی پایه به دارنده اوراق واگذار می کند.

ارزش اوراق اختیار فروش تبعی

باید توجه داشت که این اوراق، حداقل بازدهی را برای دارنده آن تضمین می کند ولی خرید آن به هر قیمتی توجیه ندارد.

بازده خرید این اوراق به شرح زیر است:

(مبلغ پرداختی بابت خرید سهام و اوراق فروش تبعی) / (مبلغ پرداختی بابت خرید سهام و اوراق فروش تبعی- مبلغ دریافتی بابت اعمال اوراق فروش تبعی)= بازده

بنابراین هرچقدر نرخ خرید این اوراق افزایش یابد بازده حاصل از معامله کمتر شده و از یک نرخ بالاتر حتی وجوهی برای خرید وجود ندارد.

مثالی از اوراق اختیار فروش تبعی

در 7 اردیبهشت 1400، صندوق بازارگردانی هلدینگ خلیج فارس اقدام به انتشار اوراق اختیار فروش تبعی، بر روی سهام شرکت پتروشیمی نوری نمود. در اینجا، صندوق بازارگردانی، ناشر و سهام شرکت پتروشیمی نوری، دارایی پایه می‌باشد.

شرایط این عرضه بشرح زیر می باشد:

همانطور که مشخص است تاریخ سررسید اوراق 15 اردیبهشت سال 1401 و قیمت اعمال 73761 ریال می‌باشد. سهامداران این شرکت، می‌توانند تا سقف 30 هزار ورقه از این اوراق را خریداری کنند. در تاریخ انتشار این اوراق، قیمت سهام شرکت پتروشیمی نوری حدود 60.000 ریال بوده است. چنانچه شخصی این اوراق را خریداری کند و تا تاریخ سررسید نگهداری کند، در تاریخ مذکور دو حالت وجود دارد، چنانچه در 15 اردیبهشت 1401 قیمت هر سهم شرکت پتروشیمی نوری کمتر از 73761 ریال باشد، دارنده این اوراق می‌تواند اوراق اختیار فروش را اعمال کرده و سهام خود را به نرخ 73761 به صندوق بازارگردانی خلیج فارس بفروشد. چنانچه قیمت هر سهم پتروشیمی نوری در تاریخ فوق بیشتر از 73761 باشد قاعدتا دارنده اوراق اختیار فروش، سهام خود را می‌تواند به قیمت بازار بفروشد و نیازی به اعمال این اوراق نیست و خود بخود این اوراق باطل می‌گردد. اولین معامله این اوراق در تاریخ 8 اردیبهشت به نرخ 121 ریال صورت گرفت. چنانچه شخص سهام این شرکت را در تاریخ مذکور به نرخ 60.000 ریال خریداری کند و اوراق اختیار فروش را نیز به نرخ 121 ریال خریداری کند، حداقل بازدهی این شخص به ازای هر سهم تا تاریخ سررسید (15 اردیبهشت 1401) برابر است با 22.6 درصد است.

0.226= (60000+121 ) / (60000-121-73761) = بازده

برای سادگی محاسبات کارمزدهای معاملاتی را در نظر نگرفتیم. در عمل با منظور کردن کارمزدهای خرید و فروش، بازده کمی کمتر از 22.6 درصد خواهد بود. در واقع با پرداخت 121 ریال به ازای هر سهم می‌توان بازده حدود 22 درصدی را بیمه کرد. چنانچه در سررسید قیمت هر سهم نوری بیشتر از 73761 ریال باشد بازده شخص بیشتر از 22 درصد خواهد بود.