مقایسه هزینههای معاملات بورسی در ایران با چهار کشور آسیایی
سعید سعادتیان
کارشناس بازار سرمایه / www. graham. ir
بررسی مقایسهای هزینههای معاملاتی سهام در بورس تهران در مقایسه با سایر بورسهای بزرگ و کوچک جهان نشان میدهد، این هزینهها همچنان تا نزدیک شدن به استانداردها فاصله قابل توجهی دارند.
قانونگذاران در سالهای اخیر کمتر به رشد اندازه بازار سرمایه در کشور توجه کردهاند و بیشتر هدف خود را معطوف به کسب درآمد از خود معاملات کردهاند؛ امری که باعث میشود در نهایت خود این درآمد نیز محدود بماند. از سوی دیگر درآمد مالیاتی دولت از بورس به شکل تاسفآوری از محل کسب سود نیست و از همه معاملات مالیات دریافت میشود.
سعید سعادتیان
کارشناس بازار سرمایه / www.graham.ir
بررسی مقایسهای هزینههای معاملاتی سهام در بورس تهران در مقایسه با سایر بورسهای بزرگ و کوچک جهان نشان میدهد، این هزینهها همچنان تا نزدیک شدن به استانداردها فاصله قابل توجهی دارند.
قانونگذاران در سالهای اخیر کمتر به رشد اندازه بازار سرمایه در کشور توجه کردهاند و بیشتر هدف خود را معطوف به کسب درآمد از خود معاملات کردهاند؛ امری که باعث میشود در نهایت خود این درآمد نیز محدود بماند. از سوی دیگر درآمد مالیاتی دولت از بورس به شکل تاسفآوری از محل کسب سود نیست و از همه معاملات مالیات دریافت میشود. (وقتی بستن یک موقعیت باز صرفا منوط به فروش باشد، مالیات بر فروش، دریافت مالیات از کل یک معامله است.) بررسی اجمالی هزینههای بازار سرمایه در ایران و مقایسه این مولفهها با کشوری مانند ترکیه نشان میدهد درحالی که ترکیه بازار سهام جدید خود را دو دهه پس از ایران راهاندازی کرده است با این حال اندازه بازار آن در حال حاضر چیزی حدود دوبرابر بازار سرمایه در ایران است. متاسفانه باوجود اینکه قوانین کارمزدهای ارکان بازار و هزینههای معاملاتی در کشوری مانند ژاپن هر سه سال یک بار بازبینی میشود، بررسی دقیقتر این روندها در ایران نشان میدهد این ارقام در کشور ما کمتر مورد توجه و بازبینی قرار میگیرند و احتمالا قانونگذار کمتر به نقش اساسی پایین بودن هزینههای معاملات در تسهیل فرآیند کشف قیمت و گسترش بازار سرمایه توجه داشته و دارد.
این مقاله به مقایسه هزینههای ارکان بازار و نیز هزینههای مالیاتی در چهار کشور ژاپن، هند، ترکیه و مالزی میپردازد و در نهایت با ارائه جدولی این مقایسه را تکمیل میکند. انتخاب این کشورها به گونهای است که یک کشور توسعهیافته (ژاپن) یک کشور منطقه (ترکیه)، یک کشور اسلامی در حال توسعه (مالزی) و یک کشور درحال توسعه عضو BRICs را شامل باشد، تا بتوان شمای دقیقتری از واقعیتهای مالیاتی ارکان بازار در کشور به دست آورد.
الف) بورس مالزی
بورس مالزی (Bursa Malaysia) بورس اوراق بهادار مالزیایی است که در شهر کوالالامپور مستقر است و پیشتر به بورس کوالالامپور شهرت داشت. ریشههای تاسیس بورس مالزی، به سال ۱۹۳۰ بازمیگردد که موسسه کارگزاری بورس سنگاپور، اقدام به راهاندازی بورس اوراق بهادار کوالالامپور کرد. بورس مالزی در سال ۱۹۶۴ میلادی بهطور مستقل فعالیت خود را آغاز کرد. در بورس مالزی تنها سه نوع کارمزد از معاملات بورسی دریافت میشود که شامل هزینه تمبر، هزینه تسویه و کارمزد کارمزد معاملات فرابورس کارگزاری است و از خود معاملات، مالیاتی دریافت نمیشود، بلکه با نگاه به توسعه بازار از سود تقسیمی مالیات دریافت میشود که این خود عاملی برای توسعه بازار و سرمایهگذاری مجدد سودتقسیمی در بازار است. آنچه در بورس مالزی در مورد کارمزدها و مالیاتها جذاب است، شفافیت و سادگی قوانین و همهفهمی آن در این حوزه است.
ب) بورس ژاپن
بورس سهام توکیو که به ژاپنی به آن توشو گفته میشود بورس اوراق بهادار ژاپن است که در شهر توکیو، پایتخت مستقر است. بورس توکیو، یکی از سه بخش اصلی گروه بورس ژاپن فعال در زمینه بازار سرمایه شامل همه نوع اوراق بهادار و اختیارات معاملات و آتی است و چهارمین بورس بزرگ جهان است. در این بورس فرمولاسیونهای دریافت کارمزد از معاملات بهصورت سه ساله بهروز میشود. بنابراین این بورس با توجه به رقابتی و جهانی بودن آن میتواند ماخذ بسیار قابلقبولی از نحوه دریافت کارمزد ارائه دهد. کارمزد ارکان بازار در ژاپن شامل کارمزدهای خود بورس مشتمل بر ارقامی ثابت و ارقامی پلکانی است که با افزایش حجم معاملات به نسبت معکوس کاهش مییابد و به حداقل 01/ 0 درصد میرسد. همچنین نهاد تسویه نیز ارقام ثابتی شامل چهار در ده هزار و رقم ناچیز ثابت 95/ 2 ین دریافت میکند و کارگزاریها نیز بهصورت بینالمللی و بهصورت کاملا رقابتی در آن فعال هستند که کارمزد معاملات فرابورس برای سهام گاه هزینه کارمزد کارگزاری معامله بسیاری از معاملات آنلاین صفر است.
بورس اوراق بهادار ملی هندوستان، بورس اوراق بهادار هندی است که در شهر بمبئی، ایالت مهاراشترا مستقر است. هرچند بورس بمبئی در قرن ۱۸ میلادی افتتاح شد اما بورس اوراق بهادار ملی هند، در دهه ۹۰ میلادی فعالیت خود را آغاز کرد که در واقع در کنار بورس بمبئی به فعالیت خود ادامه میدهد و حدود ۱۷۰۰شرکت را در خود جای داده است. این موسسه مالی هم اکنون پس از بورس اوراق بهادار بمبئی دومین بورس در کشور هند به شمار میآید. در این بورس کارمزدها و مالیاتهای متعدد و متنوعی از معاملهگران سهام دریافت میشود. ارقام کارمزدها در هند نیز مانند بورسهای بزرگ جهان، شامل ارقامی پلکانی میشود که با حجم معاملات نسبتی عکس دارند. سهام در بورس ملی هند، فقط برای ساکنان هند قابل ابتیاع هستند. در این بورس نیز کارمزد معاملات فرابورس روش پلکانی هم برای دریافت کارمزد و سایر هزینهها اعمال میشود و درواقع بیشترین و پیچیده ترین قوانین کارمزد مربوط به بازار این کشور است.
ت) بورس ترکیه
بورس سهام استانبول، بورس اوراق بهادار ترکیه است که در آوریل 2013 از ادغام بورس اوراق بهادار استانبول و بورس معاملات آتی استانبول راهاندازی شد. ریشههای تاسیس این بورس، به سال 1985 و راهاندازی بورس اوراق بهادار استانبول باز میگردد. امروزه سهام فقط 371 شرکت در بورس استانبول دادوستد میشود با این حال بخش بینالملل و روابط عمومی این نهاد بیگانه بسیار پاسخگو و محترمانه با هرجوینده اطلاعاتی از جمله نگارنده رفتار میکند.
ارزش بازار این سهام ۲۲۰ میلیارد دلار و محل مرکزی بورس استانبول، در سارییر استانبول است. جدول بالا مقایسه این چهار بورس را با بورس کشورمان نشان میدهد. مطالعهکننده این سطور همچنین به خاطر داشته باشد که نرخ هزینههای کارمزد کارگزاری در این کشورها بسیار رقابتی و پایین و بهصورت بینالمللی است که این ارقام را تا صفر هم کاهش میدهد.
به نظر میرسد با عنایت به مقادیر جدول بالا، بورس تهران فارغ از حیث ارقام مطلق ارائه شده در آن، جای بازبینی و بررسی قابل توجهی در نرخ کمیسیونهای مختلف معاملاتی در مقایسه با بورسهای آسیایی و بالطبع بینالمللی دارد و افزایش حجم معاملات بورسی در گرو مداقه و بهروزرسانی ارقام کارمزد و کمیسیون و به خصوص هوشمندسازی مالیات و قوانین حمایتی از سرمایهگذاران خرد و نه سفته بازان است تا به انتفاع عمومی از افزایش حجم معاملات بینجامد.
محاسبه کارمزد بورس، کارمزد خرید سهام و بورس چقدر است؟
یکی از مسائل مهمی که در مورد آن همیشه سؤال میشود، کارمزد بورس چقدر است؟ یا محاسبه کارمزد بورس یا نرخ کارمزد معاملات بورس است. در این رابطه شما باید بدانید که چطور در یک کارگزاری اقدام به محاسبه کارمزد میکنند و این موضوع چگونه انجام میشود. با توجه به آخرین قوانین و اطلاعاتی که در این زمینه وجود دارد، در ادامه این مطلب سعی میکنیم، تمامی مطالبی که در این زمینه لازم است، اطلاع داشته باشید را با شما بررسی خواهیم کرد. با ما همراه باشید.
نکاتی مهم در رابطه با میزان کارمزد خرید و فروش سهام(کارمزد خرید و فروش سهام چند درصد است)
در ادامه مهمترین تغییراتی که از اوایل مردادماه سال جاری بر روی نحوه محاسبه کارمزد خرید و فروش سهام در بورس، تأثیرگذار بوده است را باهم بررسی خواهیم کرد:
سقف نرخ و میزان کارمزد خرید و فروش اوراق بهادار
طبق تغییرات جدید انجامشده، حداکثر میزان نرخ خریدوفروش سهام شرکتهای اوراق بورس بهادار تهران ، ۲۰ درصد خواهد بود. این به آن معنا است که شرکتهای کارگزاری میتوانند بر اساس سهام و حق تقدم سهام به میزان ۲۰ درصد از خرید یا فروش سهام کارمزد بگیرند. این موضوع میتواند بر اساس قیمت و نرخ معامله تغییر کند.
۳۰ درصد از کارمزد باید بهحساب صندوق سرمایهگذاری واریز شود!
نکته بعدی که در این رابطه لازم است که در مورد آن اطلاع داشته باشید، واریز ۳۰ درصدی درآمد ناشی از کارمزد معاملات بورس توسط شرکتهای کارگزاری بهحساب صندوق سرمایهگذاری مشترک توسعه بازار است! درواقع شرکتهای کارگزاری باید بر اساس مسئله سهام و حق تقدم سهام، این کار را بهصورت روزانه انجام دهند!(در ادامه مقاله مارجینها و کمیسیون ها را هم بخوانید)
چند نکته مهم و اساسی در مورد نحوه محاسبه درصد کارمزد کارگزاری های بورس
اگر میخواهید اطلاعات خود را در زمینه درصد کارمزد خرید و فروش سهام، تکمیل کنید، پرداختن به این نکته ضروری است که کارگزاریها در این زمینه چهکارهایی انجام میدهند و چه نکاتی را رعایت میکنند؟ در ادامه چند نکته مهم در این زمینه که مربوط به کارگزاریها است را باهم بررسی خواهیم کرد:
مالیات و کارگزاریهای بورس
در معاملات بازار سرمایه و شرکت بورس، مانند هر معامله دیگری که در سراسر دنیا انجام میشود، بحث مالیات و پرداخت حقوق دولت مطرح میشود! در رابطه با بازار سرمایه و بورس اوراق بهادار، بهتر است بدانید که مالیاتی که باید پرداخت شود، تنها در زمان فروش یک سهم یا اوراق باید پرداخت گردد.(پیشنهاد میکنم مقاله سود مرکب در بورس را هم بخوانید)
لازم نیست خودتان مالیات را پرداخت کنید!
در پاسخ به سوال مالیات بورس چقدر است؟ این است که نکته ای که در مورد شرکتهای کارگزاری وجود دارد، این است که شما لازم نیست خودتان در یکزمان مشخص، هزینهای را بهحساب یک نهادی یا سازمان تحت عنوان مالیات پرداخت کنید. شما در هنگام خریدوفروش و انجام معامله، بهصورت خودکار شاهد این خواهید بود که مبلغ کارمزد و مالیات خرید و فروش سهام بهصورت خودکار از حساب شما کسر میشود.(مقاله خریدوفروش حقوقی را بخوانید)
در این زمینه برای اینکه اهمیت این موضوع را بهتر متوجه شوید، بهتر است بدانید که شرکتها و افرادی که دارای شغلهای آزاد هستند، باید سالانه اظهارنامههای مالیاتی را پر کنند و بر این اساس مبلغی را تحت عنوان مالیات پرداخت کنند. در بورس اینگونه نیست و به لطف شرکتهای کارگزاری، هزینه انجام معامله بهصورت خودکار از حساب شما کسر خواهد شد.(اگر میخواهید فیلترنویس حرفه ای شوید،پیشنهاد میکنم آموزش فیلترنویسی پیشرفته میداس سرمایه را تهیه نمایید)
میزان مالیات و کارمزد خرید و فروش در بورس چقدر است؟
نکته حائز اهمیت بعدی که باید در مورد آن صحبت کنیم، این است که میزان مالیاتی که شرکتهای کارگزاری از شما کم میکنند، نیم درصد مبلغ هر سهام است. این موضوع فارغ از آن است که شما آیا سود کردهاید و یا زیان! درواقع حتی اگر شما در خرید یک سهام ضرر هم کرده باشید، باید مالیات فروش سهام خود را پرداخت کنید.(در ادامه مقاله سبد سهام را هم بخوانید)
میزان کارمزد معاملات سهام پذیرفتهشده در بورس چقدر است؟
همانطور که تا آلان اشاره کردیم، بابت خریدوفروش سهام، مبلغی تحت عنوان کمیسیون یا همان کارمزد معاملات بورس از حساب شما نزد شرکت کارگزاری کسر میشود. اگر بخواهیم بهصورت عدد تمامی شرح کارمزدها را باهم جمع کنیم با عددی معادل ۰٫۴۶۴ معادل خرید و ۰٫۵۷۵ معادل فروش روبرو خواهیم شد. در این زمینه اگر سؤالی دارید، میتوانید با یک متخصص بورس صحبت کنید.(در ادامه مقاله آموزش معاملات آتی پسته را بخوانید)
جمعبندی: آیا من هم باید کارمزد خرید و فروش سهام را پرداخت کنم؟
آخرین نکته که در این زمینه بهتر است به آن شاره کنیم، این است که بر اساس قوانین جدید که شما باید از طریق بهترین کارگزاریهای بورس اقدام به خریدوفروش سهام کنید، توجه به این نکته ضروری است که بدانید، کارگزاریها بهصورت خودکار میزان کارمزد خود را از شما کم میکنند و برای شما شرایطی را فراهم میکنند که در آن قادر باشید، بدون نیاز به کار خاصی مالیات خود را پرداخت کنید.(مقاله آیا بیت کوین قانونی است را هم مطالعه کنید)
تکمیل اطلاعات در مورد نحوه محاسبه درصد کارمزد کارگزاری فروش سهام و درصد کارمزد کارگزاری خرید سهام، کمک میکند تا شما قادر باشید، اطلاعات اولیه در مورد بورس را تکمیل کرده و با دید بهتری در این بازار به خریدوفروش بپردازید. درنهایت اگر در زمینه نحوه محاسبه کارمزد کارگزاری بورس،کارمزد خرید و فروش بورس،هزینه معامله در بورس، درصد خرید و فروش سهام و میزان کارمزد کارگزاری شما هم سؤال، نظر و یا تجربه خاصی دارید، میتوانید در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید.
کارمزد معاملات بازارگردانی ۲۰ درصد کارمزد معاملات معمول شد
جلسه شورای عالی بورس، عصر دیروز چهارشنبه، ۱۶ مهر ماه در محل وزارت امور اقتصادی و دارایی برگزار شد.
به گزارش خبرآنلاین به نقل از بازار سرمایه، جلسه شورای عالی بورس، عصر دیروز چهارشنبه، ۱۶ مهر ماه در محل وزارت امور اقتصادی و دارایی برگزار شد.
در این جلسه که با حضور وزیر امور اقتصادی و دارایی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار، نماینده اتاق بازرگانی، نماینده کانونها، عضو ناظر مجلس شورای اسلامی، نماینده دادستان و دیگر اعضای این شورا برگزار شد، ضمن بررسی آخرین تحولات مربوط به سهام عدالت گزارشی در خصوص شرکتهای سرمایه گذاری استانی و روند ورود آنها به بازار سرمایه ارائه و مقرر شد شرکتهایی که هنوز اقدامات قانونی برای ورود به بورس را انجام نداده اند، در اسرع وقت اقدام کنند.
بررسی کارمزد حق نظارت سازمان بورس در معاملات بازارگردانی، از دیگر محورهای مطروحه در جلسه عصر دیروز شورای عالی بورس بود.
بر این اساس، شورا با این پیشنهاد سازمان بورس موافقت کرد که سقف نرخ کارمزد خرید و فروش در موضوع بازارگردانی همه نهادهای مالی از جمله صندوق توسعه بازار سرمایه، صندوقهای بازارگردانی و سایر نهادهای مالی که طبق مقررات مجوز بازارگردانی اوراق بهادار قابل معامله در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران دریافت میکنند، ۲۰ درصد سقف نرخهای کارمزد معمول اوراق کارمزد معاملات فرابورس بهادار (با رعایت حداکثر سقف ریالی مصوب کارمزد) در هر معامله باشد.
۲۲۳۲۲۹
کارمزد معاملات بورس از فردا ۲۰ درصد کاهش مییابد
طبق مصوبه سازمان بورس کارمزد معاملات از فردا ۲۰ درصد کاهش یافته و ۳۰ درصد از درآمد ناشی از کارمزد معاملات نیز به حساب صندوق سرمایه گذای مشترک توسعه بازار سرمایه واریز میشود.
به گزارش همشهری آنلاین به نقل از صدا وسیما، طبق مصوبه سازمان بورس کارمزد معاملات در بورس از فردا ۲۰ درصد کاهش مییابد. این مصوبه به مدیران عامل بورس، فرابورس، سپردهگذاری مرکزی، مدیریت فناوری و رایان بورس اعلام شد و از اول مرداد اجرایی میشود.
بر اساس این خبر هیئتمدیره سازمان بورس و اوراق بهادار این تصمیم را با هدف کاهش هزینههای سرمایهگذاری، تشویق سرمایهگذاران فعال در بازار سرمایه و انجام اقدامات لازم به منظور حمایت از حقوق و منافع سرمایه سرمایهگذاران در بازار اوراق بهادار اتخاذ کرده است.
همچنین بر اساس این مصوبه، ۳۰ درصد از درآمد ناشی از کارمزد معاملات در بورس, فرابورس و شرکتهای کارگزاری بهصورت روزانه به حساب صندوق سرمایهگذاری مشترک توسعه بازار سرمایه واریز میشود.
آیا زمان کاهش کارمزد معاملات فرارسیده است؟
بورس تهران پس از روزهای طلایی سال 92 و روزهای سخت در نیمه اول سال 93 شاید حالا همه را متقاعد کردهاست که انجام بعضی اصلاحات و تغییر رویکرد نسبت به رویههای موجود غیرقابلاجتناباست. اتفاقات یک سال کارمزد معاملات فرابورس و نیم اخیر بیشازپیش روشنساخت که هنوز بورس تهران برای انجام مأموریت خود بهعنوان منبع اصلی تأمین سرمایه شرکتها و کاهش فشار موجود بر بازار پول، راه درازی در پیش دارد که یکی از الزامات آن، اصلاح ساختارها و رویهها بر اساس تجارب جهانیاست. در این میان، کارمزد معاملات یکی از مهمترین مؤلفههای فعالیت در بورس بوده و میتواند بهعنوان یک ابزار سیاستگذاری برای خروج بازار از رکود فعلی موردتوجه قرارگیرد.
بورس تهران کارمزد معاملات فرابورس پس از روزهای طلایی سال 92 و روزهای سخت در نیمه اول سال 93 شاید حالا همه را متقاعد کردهاست که انجام بعضی اصلاحات و تغییر رویکرد نسبت به رویههای موجود غیرقابلاجتناباست. اتفاقات یک سال و نیم اخیر بیشازپیش روشنساخت که هنوز بورس تهران برای انجام مأموریت خود بهعنوان منبع اصلی تأمین سرمایه شرکتها و کاهش فشار موجود بر بازار پول، راه درازی در پیش دارد که یکی از الزامات آن، اصلاح ساختارها و رویهها بر اساس تجارب جهانیاست. در این میان، کارمزد معاملات یکی از مهمترین مؤلفههای فعالیت در بورس بوده و میتواند بهعنوان یک ابزار سیاستگذاری برای خروج بازار از رکود فعلی موردتوجه قرارگیرد.
هماکنون کارمزد یکبار خریدوفروش (round-trip transaction) در بورس تهران بیش از 5/1درصد (1.515درصد) ارزش معامله است. از این میزان 5/0درصد بهعنوان مالیات، 0.8درصد درصد بهعنوان کارمزد کارگزار و مابقی کارمزدهای مربوط به ارکان مختلف بورس است. اگرچه عوامل مختلفی مانند ساختار پلهای کارمزدها، نظام مالیاتی و کیفیت خدمات ارائهشده به سهامداران، مقایسه دقیق با سایر بازارهای بورس جهان را غیرممکن میکند، اما بررسی و مقایسه اجمالی تصویر بهتری از این موضوع به دست میدهد. در بازارهای پیشرفته مانند بازار آمریکا کارمزد خرید یا فروش برای سهامداران خرد و از طریق سیستمهای آنلاین بهصورت رقابتی و توسط کارگزار مشخص میشود، اما در اکثر موارد، رقمی بین 5 تا 10 دلار به ازای هر معامله است. برای مقایسه بهتر، برای خرید 1000 سهم شرکت فورد در بورس نیویورک به قیمت هر سهم 16 دلار، کارمزد معاملاتی حداکثر در حدود 0.06درصد است که تقریباً یکهشتم کارمزد معاملات در بورس تهران است. (برای مقایسه دقیقتر، از مالیات نیم درصدی فروش در بورس تهران صرفنظر کردهایم، زیرا در کشورهای توسعهیافته، مالیات عمدتاً بر سود تقسیمی (dividend) و رشد سرمایه (capital gain) اعمال میشود) در بازارهای اروپایی نیز کارمزدها در حدود 5 تا 7 یورو به ازای هر معامله است که بسته به بازارهای مختلف ممکن است متفاوت باشد.
اما برای مقایسه بهتر، لازم است نگاهی نیز به بازارهای کمتر توسعهیافته داشتهباشیم. بهعنوان نمونه، در بورس تایلند، سقف کارمزد دریافتی برابر 0.14درصد ارزش معاملات است که البته کارگزاران میتوانند بهدلخواه خود رقمی پایینتر نیز به مشتریان ارائه دهند. با توجه به مالیات فروش 0.3درصد در این بازار، کل کارمزد پرداختی برای یکبار خریدوفروش برابر 0.58درصد است که در حدود یکسوم بورس تهران است. در بازار سنگاپور نیز کارمزد یکبار خریدوفروش معمولاً رقمی بین 0.4درصد تا 1 درصد است. بهطور مشابه، در بورس استانبول هزینهی معاملات بسیار متغیر است اما رقمی در حدود 4درصد برای یکبار خریدوفروش رقم نسبتاً متداولی است. در بورس ابوظبی نیز کارمزد یکبار خریدوفروش ( با فرض ارزش معامله 3000 درهم) در حدود 1.2 کارمزد معاملات فرابورس درصد است که مقدار دقیق آن وابسته به ارزش معامله است. بدین ترتیب میتوان گفت بورس تهران یکی از بالاترین هزینه معاملات در بین بازار بورس جهان رادار است.
با توجه به بالا بودن هزینه معاملات، سؤال اینجاست که اولاً کاهش هزینه معاملات چه فایدهای برای افزایش کارایی و توسعهیافتگی بورس دارد و ثانیاً آیا مقطع کنونی زمان مناسبی برای این کار است؟ در پاسخ به سؤال اول، مطالعات متعددی بر روی توسعهیافتگی بازارها انجامشده که یکی از مهمترین شاخصههای توسعهیافتگی بورس را نسبت گردش سالانه (حجم معاملات تقسیمبر ارزش کل بازار) آن میدانند. دلیل این موضوع این است که افزایش حجم معاملات منجر به افزایش نقد شوندگی و عمق بازار شده و بازده مورد مطالبه سرمایهگذاران (و درنتیجه هزینه تأمین مالی شرکتها) را به دلیل کاهش ریسک نقد شوندگی پایین میآورد. بد نیست بدانید نسبت گردش سالانه بورس تهران در سال 2012 میلادی تنها 18 درصد بوده که این رقم برای بورس نیویورک نزدیک به 125 درصد و برای بورس استانبول 137 درصد بودهاست. اما آمارها نشان میدهد این نسبت برای نیمه اول سال 93 به حدود 5.7 درصد رسیده و زنگ خطرها را به صدا درآوردهاست. بدین ترتیب، در راستای افزایش حجم معاملات لازم است سیاستهایی مانند کارمزد معاملات و افزایش درصد سهام شناور اتخاذ شود. از سوی دیگر، درصورتیکه کارمزدها رقابتی شود، افزایش رقابت منجر به بهبود کیفیت خدمات ارائهشده به معامله گران میگردد.
در پاسخ به اینکه آیا مقطع کنونی زمان مناسبی برای این کار است یا نه، باید نگاهی به میانگین روزانه معاملات خرد داشته باشیم. در سال 91 میانگین معاملات خرد روزانه 94 میلیارد تومان بوده که در سال 92 با رشد قابلملاحظه به 290 میلیارد تومان رسیده است. به دنبال رکود بازار در سال 93، این رقم تقریباً نصف شده و در نیمه اول سال 93 در حدود 154 میلیارد تومان بوده است. بنابراین، به نظر میرسد لازم است تمهیداتی برای بهبود نقد شوندگی بازار در شرایط فعلی اندیشیده شود. نمودار زیر حجم معاملات ماهانه بورس تهران را نشان میدهد.
یکی از ملاحظات کاهش کارمزد معاملات در مقطع فعلی، تأثیر آن بر صنعت کارگزاری بورس است. یک حساب سرانگشتی نشان میدهد که درآمد سال گذشته کارگزاران تنها از محل کارمزد معاملات خرد (بدون در نظر گرفتن معاملات عمده) بیش از 560 میلیارد تومان بوده است و به نظر میرسد در ششماهه اول امسال، 151 میلیارد تومان، از محل کارمزد برای صنعت کارگزاری، درآمد در پی داشته است. اگرچه اطلاعات جامعی از سودآوری این صنعت در دسترس نیست، اما نگاهی اجمالی بهصورتهای مالی کارگزاریهای وابسته به بانکها که در وبسایت کدال منتشرشده است، حاکی از رشد قابلتوجه درآمدها در سال 92 است که رشدی بین 54 تا کارمزد معاملات فرابورس 277 درصد را تجربه کردهاند.
درصد افزایش درآمد کارگزاریها در سال 92 نسبت به سال 91
بدین ترتیب، به نظر نمیرسد کاهش کارمزدها منجر به فشار غیرقابلتحمل بر سودآوری صنعت کارگزاری شود. ضمن اینکه، برخلاف تصور اولیه، کاهش کارمزد معاملات فرابورس کارمزد معاملات الزاماً به معنای کاهش درآمد و سودآوری کارگزاران نیست، زیرا کاهش کارمزد، علیرغم آنکه منجر به کاهش درآمد به ازای هر معامله میشود، معامله گران را تشویق به خریدوفروش بیشتر نموده و میتواند منجر به افزایش درآمد شود. بررسیهای مختلفی در بازارهای بورس جهان بهعملآمده که این موضوع را تأیید میکند. بهعنوانمثال، مطالعات انجامشده در بازارهای آمریکا و سوئد حاکی از افزایش یکدرصدی حجم معاملات به ازای کاهش یکدرصدی در کارمزد (مثلاً کاهش کارمزد از 1 درصد به 0.99درصد) است. در بازار انگلستان نیز مطالعات نشان میدهد به ازای یک درصد کاهش کارمزد، حجم معاملات در حدود 1.65درصد افزایشیافته است. بهعبارتدیگر، در این بازارها افزایش حجم معاملات، کاهش درآمد ناشی از کم شدن کارمزد را بهطور کامل جبران کرده و در مواردی منجر به افزایش درآمد کارگزاریها نیز شده است.
درمجموع، میتوان گفت اولاً کاهش کارمزد معاملات بهعنوان یکی از گامهای حرکت به سمت توسعهیافتگی بورس تهران بایستی موردتوجه قرار گیرد و ثانیاً به نظر میرسد در حال حاضر، کاهش کارمزدها و رقابتیتر کردن صنعت کارگزاری بهعنوان یکی از راهکارهای خروج از رکود فعلی بازار پیشنهاد میشود.
دیدگاه شما