اوراق بهادار قابل معامله

ماده ۱ قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران

اصطلاحات و واژه ‌هایی که در این قانون به کار رفته است، دارای معانی زیر می‌باشند:
۱ - شورای عالی بورس و اوراق بهادار: شورایی است که به موجب ماده (۳) این قانون تشکیل می‌شود و بعد از این «شورا» نامیده می‌شود.
۲ - سازمان بورس و اوراق بهادار: سازمانی است که به موجب ماده (۵) این قانون تشکیل می‌شود و بعد از این «سازمان» نامیده می‌شود.
۳ - بورس اوراق بهادار: بازاری متشکل و خودانتظام است که اوراق بهادار در آن توسط کارگزاران و یا معامله گران طبق مقررات این قانون، مورد داد و ستد قرار می‌گیرد. بورس اوراق بهادار (که از این پس بورس نامیده می‌شود) در قالب شرکت سهامی عام تاسیس و اداره می‌شود.
۴ - هیات داوری: هیاتی است که به موجب ماده (۳۷) این قانون تشکیل می‌شود.
۵ - کانون: کانونهای کارگزاران، معامله گران، بازارگردانان، مشاوران، ناشران، سرمایه گذاران و سایر مجامع مشابه، تشکل های خودانتظامی است که به منظور تنظیم روابط بین اشخاصی که طبق این قانون به فعالیت در بازار اوراق بهادار اشتغال دارند، طبق دستورالعمل های مصوب «سازمان» به صورت موسسه غیردولتی، غیرتجاری و غیرانتفاعی به ثبت می رسند.
۶ - تشکل خودانتظام: تشکلی است که برای حُسن انجام وظایفی که به موجب این قانون بر عهده دارد و همچنین برای تنظیم فعالیتهای حرفه ‌ای خود و انتظام بخشیدن به روابط بین اعضاء، مجاز است ضوابط و استانداردهای حرفه‌ ای و انضباطی را که لازم می داند، با رعایت این قانون، وضع و اجرا کند.
۷ - شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه: شرکتی است که امور مربوط به ثبت، نگهداری، انتقال مالکیت اوراق بهادار و تسویه وجوه را انجام می دهد.
۸ - بازارهای خارج از بورس: بازاری است در قالب شبکه ارتباط الکترونیک یا غیرالکترونیک که معاملات اوراق بهادار در آن بر پایه مذاکره صورت می‌گیرد.
۹ - بازار اولیه: بازاری است که اولین عرضه و پذیره نویسی اوراق بهادار جدیدالانتشار در آن انجام می‌شود و منابع حاصل از عرضه اوراق بهادار در اختیار ناشر قرار می‌گیرد.
۱۰ - بازار ثانویه: بازاری است که اوراق بهادار پس از عرضه اولیه، در آن مورد داد و ستد قرار می‌گیرد.
۱۱ - بازار مشتقه: بازاری است که در آن قراردادهای آتی و اختیار معامله مبتنی بر اوراق بهادار یا کالا داد و ستد می‌شود.
۱۲ - ناشر: شخص حقوقی است که اوراق بهادار را به نام خود منتشر می کند.
۱۳ - کارگزار: شخص حقوقی است که اوراق بهادار را برای دیگران و به حساب آنها معامله می کند.
۱۴ - کارگزار/ معامله‌ گر: شخص حقوقی است که اوراق بهادار را برای دیگران و به حساب آنها و یا به نام و حساب خود معامله می کند.
۱۵ - بازارگردان: کارگزار/ معامله ‌گری است که با اخذ مجوز لازم با تعهد به افزایش نقد شوندگی و تنظیم عرضه و تقاضای اوراق بهادار معین و تحدید دامنه نوسان قیمت آن، به داد و ستد آن اوراق می پردازد.
۱۶ - مشاور سرمایه گذاری: شخص حقوقی است که در قالب قراردادی مشخص، درباره خرید و فروش اوراق بهادار، به سرمایه گذار مشاوره می دهد.
۱۷ - سبد گردان: شخص حقوقی است که در قالب قراردادی مشخص و به منظور کسب انتفاع، به خرید و فروش اوراق بهادار برای سرمایه گذار می پردازد.
۱۸ - شرکت تامین سرمایه: شرکتی است که به عنوان واسطه بین ناشر اوراق بهادار و عامه سرمایه گذاران فعالیت می کند و می‌تواند فعالیت های کارگزاری، معامله ‌گری، بازارگردانی، مشاوره، سبد گردانی، پذیره نویسی، تعهد پذیره نویسی و فعالیتهای مشابه را با اخذ مجوز از «سازمان» انجام دهد.
۱۹ - صندوق بازنشستگی: صندوق سرمایه گذاریی است که با استفاده از طرحهای پس ‌انداز و سرمایه گذاری، مزایای تکمیلی را برای دوران بازنشستگی اعضای آن فراهم می کند.
۲۰ - صندوق سرمایه گذاری: نهادی مالی است که فعالیت اصلی آن سرمایه گذاری در اوراق بهادار می‌باشد و مالکان آن به نسبت سرمایه گذاری خود، در سود و زیان صندوق شریک اند.
۲۱ - نهادهای مالی: منظور نهادهای مالی فعال در بازار اوراق بهادارند که از آن جمله می توان به کارگزاران، کارگزاران/ معامله‌ گران، بازارگردانان، مشاوران سرمایه گذاری، موسسات رتبه بندی، صندوق های سرمایه گذاری، شرکتهای سرمایه گذاری، شرکتهای پردازش اطلاعات مالی، شرکتهای تامین سرمایه و صندوقهای بازنشستگی اشاره کرد.
۲۲ - شرکت مادر (هلدینگ): شرکتی که با سرمایه گذاری در شرکت سرمایه پذیر جهت کسب انتفاع، آن قدر حق رای کسب می کند که برای کنترل عملیات شرکت، هیات مدیره را انتخاب کند و یا در انتخاب اعضای هیات مدیره موثر باشد.
۲۳ - ارزش یاب: کارشناس مالی است که دارایی ها و اوراق بهادار موضوع این قانون را مورد ارزشیابی قرار دهد.
۲۴ - اوراق بهادار: هر نوع ورقه یا مستندی است که متضمن حقوق مالی قابل نقل و انتقال برای مالک عین و یا منفعت آن باشد. شورا، اوراق بهادار قابل معامله را تعیین و اعلام خواهد کرد. مفهوم ابزار مالی و اوراق بهادار در متن این قانون، معادل هم در نظر گرفته شده است.
۲۵ - انتشار: انتشار عبارت است از صدور اوراق بهادار برای عرضه عمومی.
۲۶ - عرضه عمومی: عرضه اوراق بهادار منتشره به عموم جهت فروش.
۲۷ - عرضه خصوصی: فروش مستقیم اوراق بهادار توسط ناشر به سرمایه گذاران نهادی است.
۲۸ - پذیره نویسی: فرآیند خرید اوراق بهادار از ناشر و یا نماینده قانونی آن و تعهد پرداخت وجه کامل آن طبق قرارداد.
۲۹ - تعهد پذیره نویسی: تعهد شخص ثالث برای خرید اوراق بهاداری که ظرف مهلت پذیره نویسی به فروش نرسد.
۳۰ - اعلامیه پذیره نویسی: اعلامیه ای است که از طریق آن، اطلاعات مربوط به ناشر و اوراق بهادار قابل پذیره نویسی در اختیار عموم قرار می‌گیرد.
۳۱ - بیانیه ثبت: مجموعه فرمها، اطلاعات و اسناد و مدارکی است که در مرحله تقاضای ثبت شرکت، به سازمان داده می‌شود.
۳۲ - اطلاعات نهانی: هرگونه اطلاعات افشاء نشده برای عموم که به طور مستقیم و یا غیرمستقیم به اوراق بهادار، معاملات یا ناشر آن مربوط می‌شود و در صورت انتشار بر قیمت و یا تصمیم سرمایه گذاران برای معامله اوراق بهادار مربوط تاثیر می گذارد.
۳۳ - سبد: مجموعه دارایی های مالی است که از محل وجوه سرمایه گذاران خریداری می‌شود.

اوراق بهادار قابل معامله

به استناد بند 4 چهارصد و هفتمین مصوبه هیات مدیره سازمان مورخ 1396/06/08 ابلاغیه شماره 12020038 مورخ 1393/03/04 04/03/1393 در خصوص اوراق بهادار قابل سرمایه گذاری توسط سبدگردان‌ها برای مشتریان تعریف حوزه سرمایه‌گذاری دارایی های تحت مدیریت توسط نهادهای مالی دارای مجوز سبدگردانی به شرح زیر اصلاح شد:

“نهادهای مالی دارای مجوز سبدگردانی، مجازند منابع سبدهای تحت مدیریت سبدهای اختصاصی خود را در موارد زیر سرمایه گذاری نمایند:

1- اوراق بهادار قابل معامله در هر یک از بورس ها؛
2- هرگونه اوراق بهادار ثبت شده نزد سازمان به جز سهام شرکتهای سهامی خاص؛
3- سپرده های بانکی تا سقف 50 درصد ارزش روز دارایی های تحت مدیریت در هر قرارداد سبدگردانی
4- سرمایه گذاری در واحدهای سرمایه گذاری صندوقهای سرمایه گذاری دارای مجوز از سازمان با شرایط زیر:

1-4 حداکثر سرمایه گذاری در واحدهای سرمایه گذاری صندوقهای سرمایه گذاری تا 10 درصد مجموع ارزش روز دارایی های موجود در هر قرارداد سبدگردانی مجاز است.

2-4 حداکثر تا 50 درصد از ارزش دارایی های اختصاص داده شده به بند فوق می تواند به سرمایه گذاری در واحدهای سرمایه گذاری صندوقهای تحت مدیریت همان سبدگردان اختصاص یابد.”

اوراق بهادار قابل سرمایه‌گذاری

1- اوراق بهادار قابل معامله در هر یک از بورس ها؛

2- هرگونه اوراق بهادار ثبت شده نزد سازمان به جز سهام شرکتهای سهامی خاص؛

3- سپرده های بانکی تا سقف 50 درصد ارزش روز دارایی های تحت مدیریت در هر قرارداد سبدگردانی

4- سرمایه گذاری در واحدهای سرمایه گذاری صندوقهای سرمایه گذاری دارای مجوز از سازمان با شرایط زیر:

آشنایی با انواع اوراق بهادار و ماهیت آنها در بازار سرمایه

این اوراق نشان دهنده میزان مالکیت سرمایه گذاران در یک شرکت است. بیشترین حجم معاملات در بورس به معاملات سهام اختصاص دارد, طوری که برخی بورس را به بازار سهام می شناسند.

سهام به نسبت اوراق بدهی ریسک بیشتری دارد, اما باز هم سرمایه گذاران این بازار را ترجیح می دهند, چرا که از طرفی دیگر بازدهی بهتری دارد.

جمع بدهی ها – جمع دارایی ها=حقوق صاحبان سهام

انواع سهام

سهام عادی:

رایج‌ترین برگه اوراق بهادار، سهام عادی است که در بورس اوراق بهادار معامله می‌شود.

سهام دارای دو ارزش اسمی و بازاری است. ارزش اسمی در ایران برای تمامی نمادها 100 تومان است اما ارزش بازاری همان قیمتی است که سهام معامله می‌شود و بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود. بابت خرید سهام عادی سود ثابت وجود نخواهد داشت.

سهام ممتاز(ترکیبی):

سهام ممتاز اوراق بهاداری است که علاوه بر ویژگی‌های سهام عادی یکسری مزایای مازاد دارد. این امتیازها باید با تایید سایر سهامداران در مجمع شرکت تصویب شود.

از جمله این مزایا اختصاص یافتن سود ثابت به سهام ممتاز است یا در صورتی که قرار باشد در مجمع سودی تقسیم شود ابتدا سود سهام ممتاز پرداخت می‌شود و همچنین در صورت انحلال شرکت سهامداران سهام ممتاز زودتر از بقیه سهامداران به حق و حقوقشان می‌رسند و .

حق تقدم سهام:

فرض کنید شما 1000 سهم از سهام شرکتی را خریداری کرده‌اید و به اندازه 1000 سهم مالکیت آن شرکت را برعهده دارید.

شرکت تصمیم می‌گیرد افزایش سرمایه دهد آن هم از نوع آورده نقدی به همان میزان که سرمایه خود را افزایش می‌دهد مثلا 50 درصد باید برگه سهام جدید منتشر کند.

دراین صورت پس از افزایش سرمایه شما 1000 سهم را دارید ولی ارزش آن کمتر شده و برای داشتن همان ارزش گذشته و حفظ میزان مالکیتتان در شرکت، به شما حق تقدم خرید برگه سهام جدید آن هم به قیمت اسمی سهام داده می‌شود.

سهام جایزه:

گاهی اوقات شرکتی از یکی از راه‌های افزایش سرمایه (محل سود انباشته و یا تجدید ارزیابی دارایی) اقدام به افزایش سرمایه می‌کند.

در این صورت مثلا شما قبل از افزایش سرمایه 1000 سهم 500 تومانی داشتید. پس از افزایش سرمایه به روش‌های ذکر شده، باید شرکت بسته به میزان افزایش سرمایه برگه سهام صادر کند.

در آن صورت دیگر قیمت هر سهم 500 نخواهد بود و مثلا 250 تومان می‌شود. اما برای اینکه حق و سرمایه شما ثابت بماند به شما 1000 سهام عادی دیگر به عنوان جایزه داده می‌شود.

پس سرمایه اصلی تغییری نخواهد کرد و فقط میزان سهام بیشتر می‌شود که به آن سهام جایزه می‌گویند.

سهام با نام و بی نام:

اگر هنگام خرید سهام شرکتی نام مالک آن یا در اصل خریدار آن در ورقه سهم یا در دفتر سهام شرکت, ثبت شده باشد به آن نوع سهام با نام می‌گویند.

اما اگر اسم فرد ثبت نشود، تنها برگه سهام را به خریدار می‌دهند. سهام بی نام در وجه حامل صادر می‌شود که البته قابلیت انتقال دارد.

با نام بودن سهام امکان ارتباط میان شرکت و صاحبان سهام را آسان‌تر می‌کند.

سهام نقدی و غیر نقدی:

اگر شما در ازای خرید سهام شرکتی پول نقد پرداخت کنید سهام نقدی و در صورتی که برای خرید به جای پول نقد از دارایی دیگری مثل زمین، ملک و . استفاده کنید، سهام غیر نقدی می‌گویند.

اوراق بدهی( قرضه )

اوراق بدهی نوعی از اوراق با درآمد ثابت هستند. خریدار این اوراق برای به دست آوردن سود به دولت و شرکت‌های بزرگ وام می‌دهد.

اوراق بدهی از یک سو تامین کننده بودجه لازم برای اجرای طرح‌های شرکت‌ها و نهادها است و از طرف دیگر روشی برای کاهش ریسک سرمایه گذاری و ایمن کردن پرتفوی سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه است. از آنجا که اوراق بدهی دارای سود ثابت است، می تواند ریسک سرمایه‌گذاری را تا حد قابل توجهی کاهش دهد.

مشخصات اوراق بدهی

تاریخ سررسید

تاریخ اوراق بهادار قابل معامله سررسید به تاریخ پایان یک دوره‌ در اوراق بدهی گفته می‌شود. در این تاریخ صاحبان اوراق بدهی، ارزش اسمی اوراق خود را دریافت می‌کنند .

ارزش اسمی

به اصل مبلغ وام، ارزش اسمی گفته می‌شود که در تاریخ سررسید اوراق بدهی این مبلغ به خریدار اوراق بازپرداخت اوراق بهادار قابل معامله می‌گردد.

نرخ سود اسمی

به نرخ بهره‌ای گفته می‌شود که به طور دوره‌ای و تا سررسید اوراق پرداخت می‌گردد. برای مثال اگر اوراق بدهی یک فرد به ارزش اسمی۱۰۰ هزار تومان و با نرخ سود اسمی۲۰ درصد با تعداد دو دوره در سال باشد؛ به این معنی است که آن فرد هر۶ ماه یک بار به میزان۱۰ درصد و به مبلغ ۱۰ هزار تومان به عنوان نرخ سود اسمی اوراق تا سررسید اوراق دریافت خواهد نمود.

قیمت فروش

چنان‌چه مالک اوراق نخواهد تا زمان سررسید اوراق منتظر بماند، می‌تواند اوراق خود را در روزهای باز بازار سرمایه و به قیمت آن روز بازار به فرد دیگری بفروشد. شایان ذکر است قیمت بازار با توجه به مسائل مختلفی تعیین می‌شود. ازجمله این مسائل می‌توان به نرخ سود در بازار پول اشاره کرد.

نرخ سود تا سررسید

چنان‌چه شخصی اوراق بدهی خود را در اولین روز انتشار خریداری کند، نرخ سودش نرخ سود اسمی می‌شود. ولی اگر بعد از انتشار و به قیمت تعیین‌شده بازار اقدام به خرید اوراق نموده و آن‌ها را تا سررسید نگه‌داری کند، نرخ سود تا سررسید نامیده می‌شود.

انواع اوراق بدهی

اوراق قرضه:

همان‌طور که از اسم این اوراق مشخص است، شما با خرید این اوراق بهادار به نوعی پولتان را به منتشر کننده اوراق قرض یا وام می‌دهید و در موعدی مشخص علاوه بر اصل پولتان، مبلغی به عنوان بهره که البته از پیش مشخص شده دریافت می‌کنید.

همچنین ممکن است علاوه بر بهره، یکسری مزایای دیگر هم برای اوراق قرضه در نظر گرفته شود.

این نوع از اوراق بهادار انواع مختلفی دارد مانند اوراق قرضه با سود ثابت، اوراق قرضه با سود شناور، اوراق قرضه با یک سر رسید و اوراق قرضه با بیش از یک سر رسید.

علاوه بر این بر اساس تاریخ سر رسید پرداخت بدهی، به اوراق قرضه کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت دسته‌بندی می‌شوند.

اوراق مشارکت:

هرگاه شرکت یا نهاد دولتی یا خصوصی به منظور تامین مالی برای انجام پروژه‌ها و طرح‌های مختلف مانند طرح‌های عمرانی، اقتصادی و. اوراق بهادار با نام یا بی نامی منتشر می‌کنند تحت عنوان اوراق مشارکت، که به صورت عمومی اقدام به فروش آن می‌کنند.

افرادی که این اوراق بهادار را خریداری می‌کنند به میزان اوراق خود در سود آن طرح یا پروژه سهیم می‌شوند.

اوراق قرضه اسلامی (صکوک):

با توجه به این‌که دریافت بهره در دین اسلام ربا محسوب می‌شود، به همین منظور نوعی اوراق بهادار تحت عنوان اوراق قرضه اسلامی یا صکوک منتشر می‌شود که بر اساس قوانین مورد تایید اسلام منعقد شده و دارای سود ثابت یا شناور است.

اوراق اجاره (صکوک اجاره):

گاهی یک نهاد واسط با پول‌هایی که از فروش این نوع از اوراق بهادار (اجاره یا صکوک اجاره) اقدام به خرید یک دارایی مثلا ملک می‌کند و بعد آن را در اختیار شرکت یا نهاد درخواست کننده قرار می‌دهد.

شرکت اجاره کننده موظف است مبلغی را به عنوان اجاره دارایی به دارندگان اوراق در فواصل زمانی مشخص شده پرداخت کند. همچنین بعد از یک دوره مشخص باید اصل هزینه را پرداخت و دارایی را از آن خود کند.

اوراق خزانه (اسلامی):

گاهی دولت برای پرداخت بدهی به یک پیمانکار در قبال انجام کاری نقدینگی لازم را ندارد. به همین منظور اوراق بهاداری منتشر می‌کند تحت عنوان اسناد خزانه اسلامی با سررسید مشخص مثلا یک سال، به این صورت که مثلا تا یک سال آینده پولت پرداخت می‌شود.اوراق بهادار قابل معامله

پیمانکار می‌تواند تا سررسید مشخص صبر کند و بعد اصل پول خود را دریافت کند و یا می‌تواند اوراق را کمتر از قیمت اصلی که به آن قیمت اسمی می‌گویند در بازار سرمایه به‌ فروش برساند.

بدین ترتیب افرادی که این نوع اوراق بهادار را خریداری کردند می‌توانند تا سررسید پرداخت صبر کنند و از طریق مابه تفاوت قیمت اصلی و اسمی سود کنند.

گواهی سپرده:

گاه شما پولی را در ازای دریافت سودی در زمان مشخص در بانک به امانت می‌گذارید و بانک در ازای دریافت آن گواهی تحت عنوان گواهی سپرده صادر می کند.

اوراق مشتقه

این اوراق یک نوع از اوراق بهادار هستند که خود به تنهایی ارزشی ندارد و ارزش آن از دارایی یا کالای فیزیکی که معامله شده، گرفته می‌شود. قراردادهای مشتقه هم در بورس و هم خارج از بورس نيز قابل معامله می باشد.
در ادامه به بررسی انواع این اوراق می پردازیم:

قرارداد سلف:

قرارداد سلف، توافقی است بين دو طرف که خارج از بورس منعقد می شود و به منظور خرید یا فروش یک دارایی در تاریخ آینده با قيمت مورد توافق دو طرف هنگام امضاء قرارداد تعيين می گردد و جزء قدیمی ترین و ابتدایی ترین قراردادهای مشتقه تلقی می شود.

از جمله مزایای این قرارداد برای فروشنده این است که پول لازم برای تولید کالا با محصول را از قبل دریافت می‌کند. برای خریدار هم این مزیت را دارد که ممکن است کالای خریداری شده در زمان تحویل گران‌تر شده باشد.

قرارداد آتی:

قرارداد آتی قراردادی است که در آن دو طرف تعهد می کنند یک کالا در یک تاریخ، قیمت و کیفیت مشخص که براساس ضوابط بازار رسمی بورس، تعیین می شود را مبادله کنند.
مبلغ این معامله یا در زمان معامله قرارداد یا در زمان سررسید معامله قرارداد تعیین می شود. قراردادها در بازارهای رسمی یا بورس انجام می گیرد.

مزیت های قرارداد آتی

این قرارداد مانع از نوسان‌های شدید در آینده می‌شود. مزیت بعدی این است که شما با سرمایه کم می‌توانید سرمایه‌گذاری کنید و سود لازم را کسب کنید و به نوعی هم از نزول و هم صعود قیمت در آینده سود ببرید.

اختیار معامله:

اختیار معامله ابزار مشتقه ای است که طبق آن، به خریدار اختیار داده می شود، در مدتی مشخص و با قیمتی معین، اوراق قرضه یا دارایی معلومی را خرید و فروش کند.

این قرارداد 2 طرف دارد:

خریدار اختیار معامله و قرارداد آن عبارت است از : قراردادی است که به دارنده آن حقی را جهت خرید یا فروش یک دارایی پایه (کالا ) در زمانی مشخص و قيمتی معين در آینده بدون اینکه اجباری در معامله داشته باشد را می دهد.
فروشنده اختیار معامله و قرارداد آن عبارت است از : قراردادی است که چنانچه خریدار تقاضای اجرای تعهد فروشنده را بنماید، فروشنده موظف به اجرای تعهد و فروش دارایی (کالا) به خریدار می باشد.از خریدار دریافت (Premium) فروشنده اختيار مبلغی را بعنوان پشتوانه قيمت معامله بنام حق بيمه می کند.

قرارداد معاوضه ای

قرارداد معاوضه قراردادی است که طرفین آن تعهد می کنند که برای مدت توافق شده دو دارایی یا نفع حاصل شده از دو دارایی را با کیفیت مشخص به نسبت تعیین شده معاوضه کنند. پس از تاریخ سررسید، هریک از طرفین قرارداد متعهد اند عین دارایی را به صاحب آن برگردانند. این قراردادها به صورت غیررسمی انجام می گیرند.

آشنایی با ساعت معاملات بازارهای مختلف مالی

یکی از مواردی که ذهن هر تازه وارد به بازار سرمایه را به خود مشغول می‌کند ساعت معاملات بازارهای مالی مختلف است.بازار سهام، بازار آتی، گواهی سپرده کالایی و هر یک از بازارهای مالی ساعت معاملاتی شروع و پایان مشخصی دارند که لازم است سهامداران نسبت به آن اطلاعات لازم را داشته باشند.برای آگاهی از زمان معاملاتی هر یک از بازارها ابتدا لازم است که به یک معرفی اجمالی از بازار مدنظر بپردازیم و سپس از ساعت شروع و پایان کار این بازارها آگاه شویم:

ساعت معاملات بازار بورس اوراق بهادار

بازار بورس اوراق بهادار بازاری است که در آن خرید و فروش سهام شرکت‌ها و اوراق بهادار تحت قوانین و مقررات مشخصی انجام می‌شود. قیمت سهام در بازار بورس بر اساس عرضه و تقاضا و در زمان معاملاتی این بازار صورت می‌گیرد. بازار اول ، تابلوی اصلی بازار اول ، تابلوی فرعی و بازار دوم از جمله بازارهای موجود در این بازار هستند.دامنه نوسان بورس اوراق بهادار در کلیه نمادهای معاملاتی بازارهای بورس اوراق بهادار تهران مثبت و منفی 5 درصد است و زمان معاملاتی این بازار از شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۰۹:۰۰ تا ۱۲:۳۰ است جلسه معاملاتی اول زمان پیش گشایش از ساعت ۴۵ : ۸ الی 09:00 است.

سهامداران برای ورود به این بازار نیاز به گرفتن کد بورسی دارند و برای اطلاع از جزییات این بازار و سهم‌های مختلف لازم است که حتما به سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران رجوع کنیم:

ساعت معاملاتی فرابورس

فرابورس ایران نیز بازاری مشابه بورس اوراق بهادار تهران است و مهم‌ترین کارکرد آن پذیرش شرکت‌ها و ابزاهایی است که شرایط ورود به بورس اوراق بهادار را نداشته یا تمایل به ورود سریع‌تر به بازار سرمایه را دارند. همچنین ابزاهای مالی متنوعی نظیر انواع اوراق بهادار اسلامی، اسناد خزانه دولتی، صندوق‌های قابل معامله و غیره در فرابورس ایران معامله می‌شوند. دامنه نوسان در بازارهای اول و دوم فرابورس مثبت و منفی 5 درصد و حداقل ارزش حجم مبنا 15 میلیارد ریال است همچنین دامنه نوسان در تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز بازار پایه فرابورس به ترتیب مثبت و منفی 3، 2 و 1 درصد و حداقل ارزش حجم مبنا در این بازراها نیز به ترتیب 10، 5 و 2.5 میلیارد ریال است. دامنه نوسان در کلیه نمادهای معاملاتی مربوط به صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله در بورس و فرابورس نیز مثبت و منفی 10 درصد است.

فرابورس ایران دارای پنج بازار می‌شود؛ بازار اول، بازار دوم، بازار سوم، بازار ابزارهای نوین مالی و بازار پایه. پذیرش شرکت‌های سهامی عام در بازار اول و بازار دوم و پذیرش سایر اوراق بهادار صرفا در بازار ابزارهای نوین مالی صورت می‌پذیرد. بازار سوم جهت عرضه یكجا و پذیره‌نویسی اوراق بهادار و بازار پایه جهت درج و نقل‌وانتقال است.مرحله پیش‌گشایش بازار از 08:45 الی 09:00، مرحله گشایش از ساعت 09:00 شروع می‌شود و مرحله حراج پیوسته نیز از 09:00 الی 15 است.آدرس سایت فرابورس برای کسب اطلاعات بیشتر:

زمان معاملات تالارهای بورس کالای ایران

تمامی داد و ستد ها در بورس کالا در قالب قراردادهای استاندارد شده انجام می گیرد که شامل قراردادهای نقدی، قرارداد سلف، قرارداد نسیه ، قرارداد آتی، قرارداد سلف استاندارد، قرارداد اختیار معامله، صندوق های کالایی و گواهی سپرده کالایی است در این بازار دامنه نوسان خاصی مطرح نیست و قیمت تمام شده بر اساس رقابت مطرح است. در ادامه به معرفی اجمالی این قراردادها و انواع تالارهای این بازار می‌پردازیم:

قرارداد نقدی: قراردادی است که براساس آن، پرداخت بهای کالای مورد معامله و تحویل آن در هنگام معامله و براساس دستورالعمل تسویه و پایاپای انجام می‌شود.

قرارداد سلف: قراردادی است که براساس آن، کالا با قیمت معین در زمانی مشخص در آینده تحویل گردیده و بهای آن در هنگام معامله و براساس دستورالعمل تسویه و پایاپای پرداخت می‌گردد.

قرارداد نسیه: قراردادی است که براساس آن، کالا در هنگام معامله تحویل و بهای آن در تاریخ سررسید و براساس دستورالعمل تسویه و پایاپای پرداخت می‌گردد.

قرارداد آتی: قراردادی است که فروشنده براساس آن متعهد می‌شود در سررسید معین، مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمتی که الان تعیین می‌کنند بفروشد و در مقابل طرف دیگر قرارداد متعهد می‌شود آن کالا را با آن مشخصات خریداری کند و برای جلوگیری از امتناع طرفین از انجام قرارداد، طرفین به صورت شرط ضمن عقد متعهد می‌شوند مبلغی را به ‌عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بگذارند و متعهد می‌شوند متناسب با تغییرات قیمت آتی، وجه تضمین را تعدیل کنند و اتاق پایاپای از طرف آنان وکالت دارد متناسب با تغییرات، بخشی از وجه تضمین هر یک از طرفین را به عنوان اباحه تصرف در اختیار دیگری قرار دهد و او حق استفاده از آن را خواهد داشت تا در سررسید با هم تسویه کنند.

قرارداد سلف استاندارد: قراردادی است که براساس آن عرضه‌کننده مقدار اوراق بهادار قابل معامله معینی از دارایی پایه را مطابق مشخصات قرارداد سلف استاندارد در ازای بهای نقد به فروش می‌رساند تا در دورة تحویل به خریدار تسلیم نماید. خریدار می‌تواند معادل دارایی پایه خریداری شده را طی قرارداد سلف موازی استاندارد موضوع مواد 2 و 3 دستورالعمل اجرایی معاملات سلف استاندارد، به فروش رساند. قرارداد مذکور نیز در این دستورالعمل به اختصار قرارداد سلف استاندارد نامیده می‌شود.

قرارداد اختیار معامله : قرارداد اختیار معامله قراردادی است که در آن یک طرف، اختیار(حق) خرید و یا فروش کالایی را از طرف دیگر خریداری می کند. قرارداد اختیار معامله به دو نوع کلی اختیار خرید و اختیار فروش تقسیم می‌شود. در هر کدام از این دو نوع قرارداد، دو طرف خریدار و فروشنده با یکدیگر وارد معامله می‌شوند.

صندوق‌های کالایی: صندوق كالايي قابل معامله(ETC) یکی از ابزارهای مالی نوین هستند که به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که به جای خرید و نگهداری کالای مورد نظر و تحمل هزینه های حمل و نقل، انبارداری و خسارت-های احتمالی آن، اوراق این صندوق‌ها را خریداری کنند. با خرید این اوراق، سرمایه‌گذار در عین داشتن مالکیت کالای موردنظر، مسئولیت نگهداری از آن کالا را بر عهده ندارد به عبارت دیگر، این صندوق‌ها بخش قابل ملاحظه‌ای از وجوه گردآوری شده خود را به سرمایه‌گذاری در کالایی خاص اختصاص می‌دهند و علاقه‌مندان به سرمایه‌گذاری در آن کالای خاص اقدام به خرید واحدهای این صندوق ها می کنند.

گواهی سپرده کالایی: بر اساس مصوبه شورای عالی بورس و اوراق بهادار گواهی سپرده کالایی اوراق بهاداری است که مؤید مالکیت دارنده آن بر مقدار معینی کالا است و پشتوانه آن قبض انبار استانداردی است که توسط انبارهای مورد تایید بورس صادر می‎شود.

انواع رینگ‌های معاملاتی بورس کالا

تالار پتروشیمی شامل محصولات پلیمری و شیمیایی از قبیل پلی اتیلن‌ها ، پلی پروپیلن‌ها، گریدهای PET، گرید استایرن مونومر و غیره است شروع معاملات تالار پتروشیمی از 12:30 شنبه تا چهارشنبه است.

تالار فرآورده‌های نفتی نیز شامل محصولات پالایشگاهی از قبیل؛ وکیوم باتوم، لوب کات، گوگرد کلوخه و گرانوله، قیر و غیره بود و شروع معاملات این تالار از ساعت 12 شنبه تا چهارشنبه است.

تالار کشاورزی شامل محصولاتی از قبیل گندم خوراکی، جو، ذرت دانه‌ای، پسته، جوجه یک روزه گوشتی و غیره است.زمان معاملات تالار محصولات کشاورزی در بورس کالا از شنبه تا چهارشنبه و از ساعت 13 شروع می‌شود.

تالار صنعتی بورس کالا شامل محصولاتی از قبیل فولاد ، سنگ آهن، مس و آلومینیوم بوده و زمان معاملات این تالار نیز از ساعت 11 از شنبه تا چهارشنبه شروع می‎شود.

معاملات نمادهای گواهی سپرده کالایی سکه تمام بهار آزادی تحویل یک روزه طبق آخرین اطلاعیه بورس قرار بر این است که نمادهای گواهی سپرده کالایی سکه تمام بهار آزادی تحویل یک روزه از تاریخ 1400/08/29 به ساعت 11:30 تا 12 زمان پیش‌گشایش و 12الی 15 نیز زمان معامله این نمادها تغییر کند.صندوق‌های کالایی سکه طلا نیز از این تاریخ در ساعت 11:30 الی 12 سفارش‌گیری و از ساعت 12الی 15 نیز وارد مرحله حراج پیوسته معاملات می‌شوند.

تالار فرعی شامل محصولات قابل عرضه در بازار فرعی نیز شامل اموال غیرمنقول بوده کالاهایی که طبق مقررات شرایط پذیرش در بازار معاملات کالای فیزیکی را از دست می‌دهند و کالاهای فاقد شرایط پذیرش در بازار معاملات کالای فیزیکی پس از تایید هیئت پذیرش می‎شود.

معاملات قراردادهای مشتقه (آتی و اختیار معامله) در بازار بورس کالا و در ساعت مشخصی انجام می‌شود در این تالار از شنبه تا چهارشنبه از ساعت 10الی 15 این معاملات انجام می‌شود و در پنجشنبه نیز زمان معاملاتی این تالار 10تا15 است.

محصولات تالارهای مختلف از جمله تالار صادراتی این بازار از ساعت 11:30، بازار فرعی 12:30، طلا از 12:30، نمادهای گواهی سپرده کالایی محصولات کشاورزی از 08:45 الی 15، تالار پریمیوم از 14:30، تالار املاک و مستغلات از ساعت 09:30 الی 12، تالار معاملات مناقصه 14:30 و تالار حراج باز نیز از ساعت 14:30 شنبه تا چهارشنبه معامله می‌شوند.

اوراق بهادار قابل معامله

ماده ۱ قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران