نحوه محاسبه هزینه سرمایه

برای محاسبه نرخ بازده شخصی یک سرمایه‌گذار از سرمایه‌گذاری در یک شرکت، تنها کافی است WACC از درصد بازده شرکت کسر شود.

نرخ بازگشت سرمایه چیست و ROI چگونه محاسبه می‌شود؟

ROI یا همان نرخ بازگشت سرمایه، یک اصطلاح تجاری متداول در کسب و کارها است. با استفاده از نرخ بازگشت سرمایه، بازدهی مالی یک کسب و کار در گذشته و بازدهی بالقوه در آینده مشخص می‌شود. برای مدیران ارشد و اجرایی یک پروژه، نرخ بازگشت سرمایه بسیار مهم است، چرا که ROI میزان موفقیت سرمایه‌گذاری که روی یک کار انجام شده را مشخص می‌کند.

نرخ بازگشت سرمایه معمولا به شکل درصد یا نسبت نمایش داده می‌شود و این رقم چیزهای مختلفی را از جمله، میزان بازگشت مالی پروژه و بهره‌وری آن را شفاف می‌کند.

در ادامه این مقاله همراه ما باشید تا درباره نرخ بازگشت سرمایه بیشتر صحبت کنیم و بررسی کنیم که ROI چگونه محاسبه می‌شود؟

ROI یا نرخ بازگشت سرمایه چیست؟

به طور کلی نرخ بازگشت سرمایه سود یا زیان حاصل از سرمایه گذاری را در رابطه با هزینه اولیه آن اندازه‌گیری می کند. محاسبه نرخ بازگشت سرمایه به کسب و کارها کمک می‌کند تا سود یا زیان حاصل از سرمایه گذاری خود را در رابطه با هزینه‌های اولیه اندازه گیری کنند. ROI روی تصمیمات مالی مختلفی که یک کسب و کار میگیرد، اغلب تاثیر مستقیم می‌گذارد.

برخی از هزینه‌ها به صورت مستقیم نرخ بازگشت ندارند. مثلا تعمیر صندلی یکی از کارمندان در دسته هزینه‌های غیر مستقیم قرار دارد. اما تمام این هزینه‌ها در سرمایه‌گذاری کلان یک کسب و کار محاسبه می‌شود.

در بسیاری از موارد نحوه محاسبه هزینه سرمایه ROI برای محاسبه ارزش یک سرمایه گذاری استفاده می‌شود. برای مثال یک سرمایه‌گذار خطرپذیر می‌خواهد قبل از ایجاد هرگونه تعهدی بداند که نرخ بازگشت سرمایه بالقوه یک مجموعه چه قدر خواهد بود. در موارد اینچنینی محاسبه بازگشت سرمایه بالقوه یا واقعی شرکت معمولا با تقسیم درآمد یا سود سالانه شرکت بر میزان سرمایه اصلی یا فعلی انجام می‌شود.

در مجموع می‌توان گفت که ROI کاربردهای مختلفی در یک کسب و کار دارد و رشد یا سقوط وجوه سرمایه‌گذاری شده در یک کار را اندازه گیری می‌کند.

چرا نرخ بازگشت سرمایه اهمیت بسیار زیادی دارد؟

تنها زمانی کسب و کارهای کوچک می‌توانند راه رشد و پیشرفت خود را به درستی ادامه دهند که هزینه‌های خود را هوشمندانه مدیریت کنند و نرخ بازگشت سرمایه خود را با دقت محاسبه کنند.

محاسبه نرخ بازگشت سرمایه به شما کمک می‌کند تا یک سرمایه‌گذاری اشتباه را تا ابد ادامه ندهید! ادامه دادن هزینه‌های خود برای اهداف اشتباه راهی برای ورود به ورطه ورشکستگی و سقوط یک کسب و کار است. محاسبه دقیق ROI از بروز چنین اتفاقاتی جلوگیری می‌کند.

در نهایت باید گفت که نرخ بازگشت سرمایه ثمره درخت کسب و کارتان یا فقدان وجود آن را به صورت شفاف به شما نشان می‌دهد. برای همین است که بررسی دقیق آن اهمیت زیادی دارد.

چه نرخ بازگشت سرمایه‌ای خوب است؟

نرخ بازگشت سرمایه خوب برای هر کسب و کار و میزان سرمایه‌گذاری متفاوت است. همچنین معیار نرخ بازگشت سرمایه بر اساس نوع سرمایه‌گذاری که انجام می‌شود، متفاوت است.

برای مثال ممکن است شما تصمیم بگیرید تجهیزات و محیط کار را نوسازی کنید. در این صورت نحوه محاسبه هزینه سرمایه معیار نرخ بازگشت سرمایه خوب برای شما احتمالا بازدهی کارمندان خواهد بود.

یا اگر روی بازاریابی خود سرمایه‌گذاری کنید و آموزش مارکتینگ ببینید، معیار یک ROI خوب میزان فروش شما خواهد بود. به طور کلی یک ROI دو رقمی برای تازه‎‌کارها، نرخ بازگشت سرمایه خوب به شمار می‌رود و اگر نتیجه خوبی گرفتید، حتما باید دلایل آن را بررسی کنید تا روی مواردی که باعث موفقیت شما شدند سرمایه‌گذاری بیشتری انجام دهید.

به طور کلی کسب و کاری موفق است که با بررسی دقیق نرخ بازگشت سرمایه خود در بخش‌های مختلف، به صورت دقیق می‌داند که باید سرمایه‌گذاری خود را روی چه مواردی انجام دهد تا در نهایت ROI خود را هر روز بیش از پیش بهبود دهد.

نحوه محاسبه ROI یا نرخ بازگشت سرمایه چگونه است؟

روش‌های مختلفی برای محاسبه نرخ بازگشت سرمایه وجود دارد. یکی از آن‌ها این است که سود خالص را بر میزان سرمایه‌گذاری که انجام شده تقسیم کنید:

ROI= سود خالص/میزان سرمایه گذاری * ۱۰۰

راه دیگری که برای محاسبه ROI وجود دارد این است که سود یک سرمایه‌گذاری را منهای هزینه‌های آن کنید و نتیجه را تقسیم بر هزینه‌ها کنید:

ROI= (مقدار سرمایه گذاری – هزینه‌ها)/ هزینه‌ها

برای مثال اگر شما یک خانه را به مبلغ یک میلیارد تومان خریداری کنید و بعد از سه سال آن را به قیمت یک میلیارد و دویست میلیون تومان بفروشید، طبق فرمول دوم نرخ بازگشت سرمایه شما ۱۲% است.

معرفی نرم‌افزار محاسبه نرخ بازگشت سرمایه

هر کاربر بسته به نیازهای مختلفی که دارد، از نرم‌افزار متفاوتی برای محاسبه نرخ بازگشت سرمایه استفاده می‌کند.

به طور کلی محاسبه نرخ بازگشت سرمایه با استفاده از نرم‌افزارهای ساده برای گوشی‌های همراه گرفته تا نرم‌افزارهای پیچیده کامپیوتری قابل انجام است. برای دانلود نرم افزارهای موبایل کافی است در گوگل پلی یا بسترهای مشابه در گوشی‌های IOS یک جستجوی ساده انجام دهید.

در کامپیوتر هم نرخ بازگشت سرمایه با استفاده از برنامه‌های مختلفی مثل اکسل، CMR و کامفار قابل محاسبه است.

مزایای استفاده از ROI چیست؟

مهم‌ترین ویژگی استفاده از ROI این است که درک سود و تأثیر سرمایه گذاری در تجارت شما می‌تواند هنگام تصمیم گیری برای کسب و کار شما بسیار حیاتی باشد.

هزینه فرصت از دست رفته و روش محاسبه آن

با وجودی که مفاهیم هزینه‌ فرصت (Opportunity Cost) و مبادله (Trade-off) بسیار به یکدیگر نزدیک هستند، ماهیت آن‌ها متفاوت است و لازم است هر یک از آن‌ها را به خوبی بشناسیم و تفاوت‌شان با یکدیگر را نیز درک کنیم.

پیش از این‌که به تعریف هزینه فرصت بپردازیم، اجازه بدهید چند مثال فرضی را با هم مرور کنیم:

• فردی را در نظر بگیرید که می‌خواهد صد میلیون تومان از دارایی خود را به سکه‌ی طلا تبدیل کند. اگر به هر علت، از خریدن سکه‌ی طلا منصرف شود یا نتواند این کار را انجام دهد، دومین گزینه‌ی او برای استفاده از این صد میلیون تومان چه خواهد بود؟
• یکی از دوستان‌تان که سال‌ها در خارج از کشور زندگی می‌کند، برای مدت کوتاهی به ایران آمده و صرفاً یک مرتبه فرصت دارید او را ببینید و ساعتی را با هم بگذرانید. نخستین انتخاب شما برای این یک ساعت چیست؟ دومین انتخاب‌تان چه بود که از آن به نفع گزینه‌ی اول، صرف‌نظر کردید؟

ساده‌ترین تعریف هزینه فرصت چنین است:

دومین گزینه‌ی شما (که آن را کنار گذاشته و به سراغ گزینه‌ی فعلی آمده‌اید) می‌توانست چه ارزش‌ها و دستاوردهایی برایتان داشته باشد؟

به بیان دیگر، هزینه‌‌‌ی ضمنی که با انتخاب گزینه‌ی نخست و کنار گذاشتن دومین گزینه پرداخت کردید، چیست و چقدر است؟

ما معمولاً در انتخاب‌ها و تصمیم گیری‌های خود،‌ به هزینه‌های مستقیم انتخاب‌مان توجه می‌کنیم و بعید است این هزینه‌ها از چشم‌مان پنهان بمانند. اما هزینه‌های ضمنی هم، بخشی از هزینه های تصمیم گیری هستند که نباید از آن‌ها غافل شویم.

این نکته را می‌توان به شکل بسیار ساده‌ی زیر نوشت و بیان کرد:

هزینه‌های واقعی = هزینه‌های مستقیم + هزینه‌های ضمنی

یک مثال دیگر از هزینه فرصت

بسیاری از ما وقتی از کارآفرینی حرف می‌زنیم و به هزینه‌های ایجاد کسب و کار جدید فکر می‌پردازیم، صرفاً به طرح تجاری و هزینه‌های متعارفی که در‌ آن ذکر می‌شود توجه می‌کنیم.

اما اگر بخواهیم هزینه واقعی راه‌اندازی یک کسب و کار را برآورد کنیم، باید هزینه‌ی فرصت کارآفرینی را نیز محاسبه و برآورد کنیم.

از آن‌جا که آلترناتیو (گزینه‌ی دوم) هر یک از ما با دیگری متفاوت است، هزینه فرصت کارآفرینی هم برای هر یک از ما متفاوت خواهد بود.

به همین علت، ممکن است راه‌اندازی یک کسب و کار مشخص، برای یک نفر کاملاً‌ توجیه‌پذیر و برای فردی دیگر، کاملاً‌ غیر قابل پذیرش باشد.

دسترسی کامل به مجموعه درس‌های تصمیم گیری و حل مسئله برای اعضای ویژه متمم در نظر گرفته شده است. با فعال کردن اشتراک ویژه به درس‌های بسیار بیشتری دسترسی پیدا می‌کنید که می‌توانید فهرست آن‌ها را در اینجا ببینید:

بررسی‌های ما نشان داده که دوستان متممی علاقه‌مند به تصمیم گیری و حل مسئله از درس‌های زیر هم استقبال می‌کنند:

دوره MBA (پیگیری منظم مجموعه درس‌ها)

اگر با فضای متمم آشنا نیستید و دوست دارید درباره‌ی متمم بیشتر بدانید، می‌توانید نظرات دوستان متممی را درباره‌ی متمم بخوانید و ببینید متمم برایتان مناسب است یا نه. این افراد کسانی هستند که برای مدت طولانی با متمم همراه بوده و آن را به خوبی می‌شناسند:

تمرین درس هزینه فرصت از دست رفته

چه مثال‌ها و تجربه‌های دیگری از هزینه فرصت در ذهن دارید که بتوانند مکمل مناسبی برای بحث مطرح شده در این درس باشند؟

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری مهارت حل مسئله به شما پیشنهاد می‌کند:

نحوه محاسبه هزینه سرمایه

نحوه محاسبه مالیات بر سهم در معاملات سازمان بورس و اوراق بهادار مطابق قانون مالیات‌های مستقیم (مصوب ۱۳۶۶ همراه با اصلاحات ۱۳۹۴)

بورس اوراق بهادار بعنوان بخش اصلی بازار سرمایه، نقش بسیار مهمی در توسعه اقتصادی کشورها بعهده دارد.

همچنین در بازار بورس اوراق بهادار با پس انداز نقدینگی بخش خصوصی، به تامین مالی پروژه های بلند مدت کمک میشود و از طرفی مرجع رسمی امنی برای سرمایه گذاران خرد با سرمایه های راکد است.

در بازار بورس اوراق بهادار، سهام شرکت ها، اوراق قرضه دولتی مطابق قوانین و مقررات خاصی مورد معامله قرار میگیرد.

با بررسی قوانین و نظام مالیات ستانی کشور در رابطه با بازارهای معتبر سرمایه گذاری از جمله بورس اوراق بهادار شاید بتوان بر رونق اقتصادی این بخش از چرخه اقتصاد و مشتاقان سرمایه گذاری در آن افزود. در زیر به نحوه محاسبه مالیات بر سهام در معاملات سازمان بورس و اوراق بهادار در ایران خواهیم پرداخت.

معافیت مالیاتی سود سهام

مطابق ماده ۱۴۵ از باب چهارم قانون مالیات های مستقیم در خصوص معافیت های مالیاتی، سود سهام بورس اوراق بهادار از پرداخت مالیات معاف است دلیل اصلی این معافیت مالیاتی نیز جلوگیری از اخذ مالیات مضاعف است. به عبارت دقیق‌تر، از آنجا که شرکت‌های سهامی قبل از آنکه سودی تقسیم کنند مالیات آن پرداخت کرده‌اند، لازم نیست سهامداران شرکت بابت سود نقدی که دریافت می‌کنند مالیات مضاعفی پرداخت کنند. ولی در مواد مختلفی صرفنظر از ریسک بازده سود سهام خریداری شده که ممکن است مثبت یا منفی باشد، در شرایطی که ذیلاً به آن میپردازیم، به صورت مستقیم یا غیر مستقیم فعالیت های مرتبط با سهام را مشمول پرداخت مالیات نموده است که مثال بارز آن در باب نقل و انتقال سهام است.

لزوم اظهار معاملات سهام از خارج از کشور

ماده ۱ ق.م.م.[۱] در بند ۲ اشخاص حقیقی ایرانی مقیم ایران را نسبت به کلیه درآمدهایی که در ایران یا خارج از ایران تحصیل، مینماید مشمول پرداخت مالیات قلمداد میکند:

مطابق این ماده اگر اشخاص حقیقی ایرانی در خارج از کشور سهام شرکتی را معامله نمایند، میبایست درآمد حاصل از این فعالیت را به سازمان امور مالیاتی نحوه محاسبه هزینه سرمایه نحوه محاسبه هزینه سرمایه ایران اعلام و مالیات آن را پرداخت نمایند مگر مدارک پرداخت این مالیات را به اداره مالیات کشور متبوع سهام به سازمان امور مالیاتی ارائه نمایند.

فعالیت های مشمول مالیات برای اشخاص حقوقی خارج از شمول پرداخت مالیات

ماده ۲ ق.م.م. (اصلاحی سال ۲۷/۱۱/۸۰) بطور کلی اشخاصی را از شمول پرداخت مالیات موضوع این قانون خارج نموده است :

اما فعالیت های اقتصادی خاص اشخاص حقوقی موضوع این ماده از جمله خرید و فروش سهام، مشمول پرداخت مالیات خواهد بود.

هزینه های غیر قابل قبول مالیاتی

باب چهارم از فصل دوم ق.م.م. به هزینه های قابل قبول پرداخته است، که مطابق آن میتوان نکاتی در خصوص هزینه های غیر قابل قبول برای سازمان امور مالیاتی ذکر نمود:

در بحث اخذ تسهیلات برای اشخاص حقوقی و نحوه ورود و استفاده آن در تشکیلات حقوقی، مواردی که میبایست رعایت گردد تا بازپرداخت تسهیلات اخذ شده بعنوان هزینه های قابل قبول دارایی تلقی شود، در قانون ذکر گردیده، نکته قابل توجه در بحث ما ردیابی موارد مصرف تسهیلات است که برای اداره مالیات اهمیت بالایی دارد و با وجودیکه این ردیابی بسیار سخت است اما سازمان امور مالیاتی راهکارها و قراینی برای اثبات آن دارد. دلیل اهمیت این ردیابی نیز این است که تسهیلات اخذ شده برای شرکت نباید در راه سرمایه گذاری صرف شود و باید در چرخه تولید و امثال آن صرف گردد، حال اگر مدیران شخصیت حقوقی تصمیم گرفته اند با تسهیلاتی که به نام شرکت دریافت نموده اند، سهام خریداری نمایند، اداره دارایی بلافاصله بخشی از هزینه مالی شرکت را برگشت می دهد قرینه این نحوه محاسبه هزینه سرمایه نحوه محاسبه هزینه سرمایه ردیابی بعنوان مثال میتواند افزایش در سرمایه شرکت باشد.

* بطور کلی ورود سهام شرکت ها در هر دارایی اشخاص حقوقی که معاف از پرداخت مالیات است یا مالیات آن با نرخ مقطوع محاسبه می گردد، ممنوع است.

معافیت سهام حساب تعدیلات سنواتی

* مطابق دستوالعمل ۲۱۰۱۲ مورخ ۲۵/۱۰/۱۳۹۱ با موضوع رسیدگی به حساب تعدیلات سنواتی و رأی شماره ۱۱۴۱ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری مبنی بر ابطال بند الف ـ۱ این بخشنامه، از جمله درآمد سود سهام سال های قبل که توسط مودی ابراز نشده و در دوره مالی جاری ابراز گردیده است که با توجه به رای مذکور دیوان عدالت اداری، ادراه دارایی بابت معافیت آن بخش از درآمد ثبت اصلاحی زده و آن را از درآمد مشمول مالیات خارج می نماید.

مالیات بر ارث سهام

مطابق بند ۲ ماده ۱۷ ق.م.م. مالیات سهام و سهم الشرکه و حق تقدم آنها که در نتیجه فوت شخص اعم از فوت واقعی یا فرضی انتقال می یابد، معادل یک و نیم (۵/۱) برابر نرخهای مذکور در تبصره(۱) ماده(۱۴۳) و ماده(۱۴۳مکرر) این قانون طبق مقررات مزبور در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث، محاسبه و اخذ می گردد.

مالیات سهام شرکت ها

مطابق ماده۴۸ ق.م.م. سهام و سهم الشرکه کلیه شرکتهای نحوه محاسبه هزینه سرمایه ایرانی موضوع قانون تجارت به استثنای شرکت‌های تعاونی براساس ارزش اسمی سهام یا سهم الشرکه به ‌قرار نیم در هزار مشمول حق تمبر خواهد بود.

نرخ مقطوع مالیات نقل و انتقال سهام

طبق ماده ۱۴۳ مکرر: هر نقل و انتقال سهام و حق تقدم سهام شرکت‌ها اعم از ایرانی و خارجی در بورس‌ها یا بازارهای خارج از بورس دارای مجوز، مشمول پرداخت مالیات مقطوعی به میزان نیم درصد (۵/۰%) ارزش فروش سهام و حق تقدم سهام خواهد بود و این در حالی است که از بابت این نقل و انتقال وجه دیگری به عنوان مالیات بر درآمد نقل و انتقال سهام* و همچنین حق نحوه محاسبه هزینه سرمایه تقدم سهام و مالیات بر ارزش افزوده خرید و فروش مطالبه نخواهد شد.

* در این ماده منظور از عبارت وجه دیگری به عنوان مالیات بر درآمد نقل و انتقال سهام مطالبه نخواهد شد، همان سود حاصل از نقل و انتقال سهام (اختلاف بین قیمت خرید و فروش) است که معاف از پرداخت مالیات میباشد.

و مطابق تبصره ۱ ماده ۱۴۳: از هر نقل و انتقال سهام و سهم الشرکه و حق تقدم سهام و سهم الشرکه شرکا در سایر شرکت‌ها (منظور شرکت هایی است که سهام آنها در بورس اوراق بهادار عرضه نشده است) مالیات مقطوعی به میزان چهار درصد (۴%) ارزش اسمی آنها وصول می‌شود. از این بابت وجه دیگری به عنوان مالیات بر درآمد نقل و انتقال فوق مطالبه نخواهد شد.

موارد مذکور در خصوص نقل و انتقال سهام شرکتها بطور خلاصه از این قرار است:

–مالیات مقطوع نقل و انتقال سهام شرکت های حاضر در بورس اوراق بهادار نیم درصد (۰.۵%) مبلغ فروش آن است

–مالیات مقطوع نقل و انتقال سهام سایر شرکت ها که در بورس حضور ندارند، ۴ درصد ارزش اسمی سهام است.

– پرداخت مالیات نقل و انتقال به عهده واگذار کننده سهام است.

معافیت شرکتهای بورسی و خارج از بورس

مطابق صدر ماده ۱۴۳ : شرکتهایی که در بورس کالا حضور دارند، معادل ده درصد (۱۰%) از مالیات بردرآمد حاصل از فروش کالاهایی که در بورس کالا به فروش می‌رسد معاف از پرداخت مالیات هستند و شرکت های که خارج از بورس هستند معادل ۵ % معافیت دارند.

اگر سهام شناور شرکتهای مذکور بالای ۲۰ % باشد و سازمان بورس اوراق بهادار این مطلب را تایید نماید، تاییدیه را به سازمان امور مالیاتی ارسال نموده و نرخ های معافیت مذکور در ماده ۱۴۳، ۲ خواهد شد، معافیت در شرایط ۱۰ درصد، معادل ۲۰ % و معافیت در شرایط ۵ درصد ، معادل ۱۰ % اعمال میشود. به بیان ساده تر نرخ مالیات برای شرکت‌های بورسی ۲۲.۵ درصد و برای شرکت‌های بورسی دارای سهام آزاد شناور بیش از ۲۰ درصد، برابر ۲۰ درصد محاسبه می‌شود.

با مطالعه اجمالی تطبیقی چند نظام مالیات ستانی از بورس و اوراق بهادار، در میابیم که در کشورهای توسعه یافته که گردش بازارهای سرمایه برای آنها از اهمیت ویژه ای برخوردار است، با کاهش شدید نرخ مالیات مقطوع خرید و فروش سهام، موفقیت بزرگی در جذب سرمایه گذاران کسب نموده اند و البته به این نکته باید اشاره کرد که در بحث جذب سرمایه های خارجی و رونق سرمایه گذاری مستقیم و غیر مستقیم خارجی، تفاوت پرداخت مالیات سهام از سوی سرمایه گذاران خارجی و داخلی مشهود و قابل تامل است بدینگونه که مالیات نقل و انتقال و همچنین سود سهام برای سرمایه گذاران خارجی تقریباً معادل نصف نرخ سود آن برای سرمایه گذاران داخلی است. همچنین با تفکیک سرمایه گذاری بلند مدت و کوتاه مدت در این بازار و اخذ مالیات کمتر در سرمایه گذاریهای بلند مدت نیز میتوان گام بلندی در تشویق سرمایه گذاران برای نگهداری سهام خود در بلند مدت برداشت.

با توجه به موارد مذکور و با در نظر گرفتن آیین‌نامه سرمایه‌گذاری خارجی در بورس‌ها و بازارهای خارج از بورس (تصویب نامه شماره ۱۷۷۹۳/۴۲۴۵۹ مورخ ۱۳۸۹/۰۱/۲۹ هیأت وزیران) به نظر میرسد با وضع قوانین مالیاتی جدید برای سرمایه گذاران خارجی در بورس اوراق بهادار و طرح تفکیک نرخ مالیات سرمایه گذاری بلند و کوتاه مدت میتوان به رونق این بخش مهم از اقتصاد کشور کمک شایانی نمود.

اندازه‌گیری سرمایه انسانی با روش هزینه‌یابی مبتنی بر فعالیت و ارزش افزوده اقتصادی

چکیده: آنچه که برای مدت‌های زیادی به صورت یک معما برای اقتصاددانان درآمده است چگونگی اندازه‌گیری دقیق سرمایه انسانی است. تاکنون روش کارآ و مناسبی برای محاسبه ذخیره سرمایه انسانی وجود نداشته است. لذا هدف این مقاله ارائه روشی نوین و کارآمد در خصوص محاسبه سرمایه انسانی است. در سال‌های اخیر روش هزینه‌یابی مبتنی بر فعالیت (ABC) و ارزش افزوده اقتصادی (EVA) در بسیاری از کشورهای غربی و صنعتی بسط یافته و به کار گرفته شده است. در این روش تئوری محاسبه هزینه، گسترش یافته و می‌تواند ابزار مناسب و مفیدی برای اندازه‌گیری سرمایه ‌انسانی ارائه دهد. در این مقاله ابتدا روش هزینه‌یابی مبتنی بر فعالیت نحوه محاسبه هزینه سرمایه مورد بررسی قرار گرفته، سپس ویژگی‌های هزینه سرمایه ‌انسانی با استفاده از تئوری‌های این مفهوم و همچنین با توجه به ارزش افزوده اقتصادی آزمون و بررسی شده‌اند. ابتدا فعالیت‌های کلیدی در فرایند توسعه سرمایه ‌انسانی تعریف شده و سپس منابع هزینه‌ای با دقت مشخص می‌‌شوند و در نهایت فرآیند محاسبه سرمایه انسانی ارائه می‌شود. این روش یک ایده جدید از اندازه‌گیری و مدیریت سرمایه ‌انسانی ارائه داده و به مطالعات آینده نیز کمک خواهد کرد.

کلیدواژه‌ها

• سرمایه ‌انسانی
• هزینه‌یابی مبتنی بر فعالیت
• ارزش افزوده اقتصادی
• مخزن هزینه

عنوان مقاله [English]

Measuring the Human Capital by Activity Based Costing Method and Economic Value Added

نویسندگان [English]

• Mohammad Javad Salehi 1
• Ehsan Jamali 2

Abstract: It is a big problem how to measure human capital accurately, which has puzzled economists for a long time. There is not an effective way to calculate the cost of human capital until now. In recent years, Activity Based-Costing (ABC) and Economic Value Added (EVA) have been well developed and applied in many industries in western countries. They are advanced theory of cost calculation and may provide us useful tools to measure human capital. The paper examined the cost characteristics of human capital with the theory of ABC. Key activities in the process of human capital’s development were found. Resource costs were allocated accurately and the procedure of human capital’s calculation was proposed. It provides us a new idea to measure and manage human capital and will do some help in further studies.

کلیدواژه‌ها [English]

• human capital
• Activity Based Costing
• Economic value added
• Cost Pool

مراجع

قارون، معصومه (1386). کاربرد هزینه‌یابی مبتنی بر فعالیت در برآورد هزینۀ سرانۀ دانشجویی. فصلنامه پژوهش و برنامه­ریزی در آموزش ­عالی، 13 (2): 79 – 107.

Chen, Lin & Qiao, Zhilin (2008). Measuring Human Capital with Activity Based-costing and Economic Value Added, International Journal of Business and Management, 3 (7): 55 – 59.

Chen, S.; Dodd, J. L. & James, L. (2001). Operating income, residual income and EVA(TM): which metric is more value relevant? Journal of Managerial Issues, 13: 65-86.

Dutta, S. & Reichelstein, S. (1999). Asset valuation and performance measurement in a dynamic agency setting, Review of Accounting Studies, 4: 235-258.

Jacob, M. (1958). Investment in human capital and personal income distribution, Journal of Political Economy, 66: 281-302.

Lokanandha, R. I., & Raghunatha, R. (2006). Performance evaluation, economic value added and managerial behaviour, PES Business Review, 1: 1-7.

Reichelstein, S. (1997). Investment decisions and managerial performance evaluation, Review of Accounting Studies, 2: 157-180.

Wang, J. (2001). Human Capital and Economic Growth —Theory and Demonstration. Beijing: China Financial & Economic Publishing.

Wang, P.; Jin, Q. & D. Ke (2000). Activity-based costing and its application in Chinese enterprises, China Accounting and Finance Review, 2: 121-155.

Wang, P., (2001). Research on Theory and Application of Activity-Based Costing. Dalian: Dongbei University of نحوه محاسبه هزینه سرمایه Finance & Economics Press.

Yan, S. & Duan, X. (2001). The comparative analysis on the human capital storge in the west China, Softscience of China, 6: 100-103.

Yoram, B. P. (1967). The production of human capital and the life cycle earnings, Journal of Political Economy, 75: 352-365.

میانگین موزون هزینه سرمایه؛ میانگین بازدهی که تامین‌کنندگان مالی از شرکت انتظار دارند

هر سرمایه‌گذاری به امید کسب سود انجام می‌شود، وگرنه دلیلی ندارد که دارایی خود را صرف کاری کنیم که بازدهی برای ما به همراه نخواهد داشت. هنگامی که یک فرد، دارایی خود را صرف سرمایه‌گذاری در پروژه یا شرکتی می‌کند، پیش از هر چیز باید امکان سودآوری شرکت در ازای این سرمایه‌گذاری را بسنجد و آن را با بازده مورد انتظار خود مقایسه کند تا سرمایه‌گذاری آگاهانه‌تری انجام دهد. چنین برآوردی برای شرکت‌ها نیز ضروری است تا هم در تحلیل داده‌های حسابداری و هم در زمینه جذب سرمایه عملکردی دقیق‌تر داشته باشند. هزینه سرمایه فاکتوری است که به ارزیابی همین مساله می‌پردازد و راه‌های متنوعی برای محاسبه آن وجود دارد. یکی از این روش‌ها، میانگین موزون هزینه سرمایه نام دارد که در ادامه این مطلب به توضیح آن می‌پردازیم.

منظور از هزینه سرمایه چیست؟

بازدهی مسئله‌ای است که میزان موفقیت شرکت‌ها را نشان می‌دهد. به همین دلیل تمام شرکت‌ها به دنبال آن هستند که بازدهی بالاتری به دست آورند. شرکت‌ها به منظور رسیدن به این هدف و تعیین میزان بازدهی‌شان به محاسبه هزینه سرمایه می‌پردازند.

هر کدام از این شرکت‌ها ریسک و بازدهی جداگانه و مختص به خود دارند. مثلا سهامدارانی که سهام عادی دارند، نرخ بازدهی موردانتظارشان متفاوت از سهام‌داران ممتاز است. چرا که ریسک این سهام متفاوت است. پس طبیعی است که بازده آن نیز تفاوت داشته باشد. هنگام بررسی پروژه‌ها، این احتمال وجود دارد که ارزش خالص فعلی آن‌ها مثبت باشد. در این صورت به احتمال فراوان این پروژه را خواهید پذیرفت. اما اگر این معیار عددی منفی را نشان دهد، دلیل خوبی برای رد آن خواهید داشت. با توجه به این مسائل می‌توان گفت؛

هزینه سرمایه برابر است با اجاره یا نرخ بهره سرمایه‌ای که به شرکت تزریق می‌شود. هزینه سرمایه را همچنین می‌توان حداقل میزان بازدهی‌ای دانست که سهامداران و سرمایه‌گذاران از یک طرح یا پروژه انتظار دارند.

بیشتر بخوانید

الگوهای محاسبه هزینه سرمایه

هزینه سرمایه را می‌توان به شیوه‌های گوناگونی محاسبه کرد. عوامل مهمی در انتخاب یکی از این روش‌ها دخیل هستند که از میان آن‌ها می‌توان به زمان یا بستر موردنظر اشاره کرد. ما در این بخش ۹ روش را برای محاسبه هزینه سرمایه نام می‌بریم و در ادامه به طور مفصل به توضیح روش میانگین موزون هزینه سرمایه می‌پردازیم. شیوه‌های محاسبه هزینه سرمایه عبارت‌اند از:

• الگوی نرخ بازده متوسط تحقق‌یافته
• روش نرخ بازده متوسط تحقق‌یافته تعدیل‌شده
• الگوی قیمت‌گذاری دارایی سرمایه‌ای
• ارزیابی بر مبنای ارقام حسابداری
• مدل تنزیلی سود تقسیمی
• مدل فاما و فرنچ
• متغیر جانشین
• مدل گوردون به کمک نرخ رشد فروش
• میانگین موزون هزینه سرمایه

میانگین موزون هزینه سرمایه یا WACC چیست؟

شرکت‌ها به منظور تامین مالی خود اقدام به انتشار سهام عادی در بورس می‌کنند. آن‌ها با این کار بخشی یا تمام سرمایه لازم را به دست می‌آورند. اما منطقی نیست که تامین سرمایه را تنها با انتشار سهام عادی انجام داد. همین امر موجب می‌شود سرمایه در بخش‌های مختلف تقسیم و توزیع شود.

مثلا تامین سرمایه شرکت را می‌تواند علاوه بر انتشار سهام عادی، از طریق انتشار اوراق قرضه یا سهام ممتاز هم انجام داد. سهامدارانی که سرمایه خود را برای خرید این اوراق هزینه کرده‌اند، انتظار دارند که بازدهی مناسبی از این سرمایه‌گذاری به دست آورند.

زمانی که شرکت‌ها تنها به کمک انتشار سهام عادی تمام سرمایه خود را تامین کرده باشند، محاسبه نرخ بازدهی را می‌توان به سادگی انجام داد. چرا که این نرخ درست برابر خواهد بود با بازدهی سهام عادی. اما همان‌گونه که اشاره شد، سرمایه‌ها از منابع و محل‌های مختلفی تامین می‌شوند. هر یک از این شیوه‌ها با ریسک‌های متفاوتی همراه هستند. پس نرخ بازدهی آن‌ها نیز متفاوت خواهد بود. برای همین شرکت‌ها برای محاسبه هزینه سرمایه از روش میانگین موزون (WACC) استفاده می‌کنند.

میانگین موزون هزینه سرمایه، میانگین بازده موردنظر سهامداران و وام‌دهندگان است. این میزان را می‌توان از مجموع هزینه بدهی‌ها پس از مالیات و هزینه حقوق صاحبان سهام به دست آورد.

بیشتر بخوانید

محاسبه فرمول میانگین موزون هزینه سرمایه

به منظور محاسبه میانگین موزون هزینه سرمایه می‌توان از فرمول زیر کمک گرفت:

(WACC = (D/D+E) × K_d (1-t) + K_e × (E/D+E

متغیرهای این فرمول عبارتند از:

با محاسبه میزان 1-t نرخ بدهی‌ها با در نظر گرفتن معاف از مالیات بودن هزینه بدهی‌ها تعدیل می‌شود. دو کسر اول و آخر در فرمول فوق نیز به ترتیب نشان‌گر وزن بدهی و سهام در ساختار سرمایه شرکت هستند.

البته می‌توان این فرمول را به صورت زیر نیز بازنویسی کرد:

• W_d: درصد استفاده از وام در تامین مالی شرکت که برابر است با D/V.
• D: ارزش بازار بدهی شرکت
• W_e: درصد استفاده از سهام در تامین سرمایه شرکت که برابر است با E/V.
• E: ارزش بازار حقوق صاحبان سهام
• V: مجموع تامین سرمایه شرکت که برابر است با E+D.
• r_d: نرخ بهره تسهیلات قبل از محاسبه مالیات
• r_e: هزینه تامین سرمایه از طریق سهام
• t: نرخ مالیات

نرخ بازده

نرخ بازده مورد انتظار صاحبان سهام به حداقل میزان نرخی گفته می‌شود که سرمایه‌گذاران انتظار دارند آن را به عنوان سود کسب کنند. برای تخمین این نرخ معمولا از مدل قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای (CAPM) استفاده می‌شود. به منظور تعیین این نرخ، باید به نرخ بازاری که شرکت‌ها بر اساس آن اقدام به پرداخت بدهی‌های خود می‌کنند، توجه کرد.

اما در هنگام استفاده از مدل‌های تنزیل‌شده جریان‌های نقدی، باید به یک مسئله مهم توجه شود. ابتدا لازم است با توجه به نوع جریانات نقدی که قرار است تنزیل شوند، نرخ تنزیلی مناسب همان نوع نیز انتخاب شود. مثلا اگر تخمین جریان‌های نقدی پس از کسر هزینه‌های بدهی انجام شده باشد، این جریان‌ها به سهامداران شرکت مربوط است. پس نرخ تنزیل مناسب در این مورد برابر است با نرخ بازده مورد انتظار سهام. اما ممکن است جریان‌های نقدی هم پرداخت بدهی‌ها را در بر بگیرد و هم پرداخت هزینه به سهامداران‌ را. در این شرایط نرخ تنزیلی که در محاسبات استفاده می‌شود، برابر با میانگین موزون هزینه سرمایه خواهد بود.

بیشتر بخوانید

مثالی از محاسبه WACC

چنین در نظر بگیرید که قصد داریم WACC را برای یک شرکت مشخص محاسبه کنیم. اطلاعاتی که از این شرکت داریم به شرح زیر است:

• ساختار سرمایه شرکت از ۳۰ درصد بدهی و ۷۰ درصد سهام تشکیل شده است.
• نرخ مالیات برابر است با ۲۵ درصد.
• نرخ بازده مورد انتظار وام‌دهندگان برابر هشت و نرخ بازده مورد انتظار سهامداران برابر ۱۴ درصد است.

با در نظر گرفتن این اطلاعات میانگین موزون هزینه سرمایه برابر خواهد بود با:

منتقدان میانگین موزون هزینه سرمایه چه می‌گویند؟

درست است که WACC یک ابزار معتبر به منظور بررسی بازده پروژه‌های مختلف است، اما نمی‌توان از ایرادات و اشکالاتی که به آن وارد می‌شود چشم‌پوشی کرد. دو نمونه از این ایرادها به شرح زیر است:

• وجود سپر مالیاتی تامین مالی از طریق وام: در نگاه نخست معمولا دریافت وام‌های بیشتر گزینه خوبی به نظر می‌رسد. این مسئله می‌تواند میانگین موزون هزینه سرمایه را به خوبی منعکس کند. اما چگونه می‌توان افزایش روزافزون ریسک‌پذیری پروژه‌ها را با افزایش بودجه آن‌ها در سرمایه و پول وام‌دهندگان مطابقت داد و تعدیل کرد؟
• مشکل ضریب بتا: WACC باید میزان ریسک‌پذیری را در مقایسه با نوسانات دارایی‌ها در کل بازار منعکس کند. در اغلب موارد از شرکت‌های حاضر در فهرست S&P500‌ استفاده می‌شود. با این حال بسیاری از سرمایه‌گذاران با این حقیقت موافق نیستند که نوسانات بازار همان ریسک هستند. این مسئله منجر به نادیده گرفتن کامل WACC می‌شود.

بیشتر بخوانید

عوامل موثر در میانگین موزون هزینه سرمایه

حال باید دید عوامل تاثیرگذار بر میانگین موزون هزینه سرمایه چیست. این شاخص میزان سودآوری یک پروژه سرمایه‌گذاری را اندازه‌گیری می‌کند و از عوامل خارجی بسیاری اثر می‌پذیرد. عواملی نحوه محاسبه هزینه سرمایه نظیر وضعیت در بازار سهام، بهره سرمایه‌گذاری‌های بدون ریسک، نرخ پایه بازار و مالیات بر درآمد. شرکت‌ها مجبورند با این موارد کنار بیایند و در حضور آن‌ها به فعالیت خود ادامه دهند. آن‌ها باید سعی کنند تا از منابعی که در شرایط کنونی در اختیار دارند به خوبی بهره برند.

عوامل مهم برای مدیریت می‌تواند شامل ضریب بتا، حق بیمه تعیین‌شده برای شرکت، نسبت سرمایه استقراضی به سرمایه کل و رده‌بندی اعتباری باشد. هم‌چنین شاخص‌های زیر نیز بر میانگین موزون هزینه سرمایه اثر می‌گذارند:

• نرخ بهره، هزینه و اندازه سرمایه استقراضی
• حق بیمه بازار سهام
• هزینه و سهم حقوق صاحبان سهام

محدودیت‌های WACC

در فرمول محاسبه WACC فاکتورها و عواملی (مانند هزینه حقوق صاحبان سهام) وجود دارند که مقادیر استاندارد و مشخصی ندارند. همین مسئله موجب می‌شود که شرکت‌های مختلف مقادیر متفاوتی را پس از محاسبات خود گزارش کنند.

بنابراین درست است که میانگین موزون هزینه سرمایه در اغلب اوقات می‌تواند درکی صحیح از یک شرکت ارائه کند، اما همیشه در هنگام تصمیم‌گیری برای قبول یا رد شرکت کردن در یک سرمایه‌گذاری باید به عوامل و معیارهای دیگری نیز توجه شود تا به داده‌های دقیق‌تری دست پیدا کنیم.

چه کسانی از WACC استفاده می‌کنند؟

این شاخص حداقل نرخ بازده قابل قبولی است که یک شرکت می‌تواند برای سرمایه‌گذاران خود فراهم کند. تحلیل‌گران سهام معمولا در زمان ارزیابی و تخمین ارزش یک سرمایه‌گذاری از WACC استفاده می‌کنند تا در خصوص دنبال کردن آن پروژه تصمیم‌گیری کنند. مثلا در تجزیه و تحلیل جریان‌های نقدی تنزیل‌شده می‌توان از WACC برای جریان‌های نقدی آتی استفاده کرد. با این کار ارزش خالص فعلی یک کسب‌وکار به دست خواهد آمد.

WACC را هم‌چنین می‌توان به عنوان نرخ بازدهی مبنا در ارزیابی عملکرد بازگشت سرمایه سرمایه‌گذاری‌شده (ROIC) شرکت‌ها استفاده کرد. استفاده از میانگین موزون هزینه سرمایه هم‌چنین برای انجام محاسبات مربوط به ارزش افزوده اقتصادی نیز حیاتی است.

برای محاسبه نرخ بازده شخصی یک سرمایه‌گذار از سرمایه‌گذاری در یک شرکت، تنها کافی است WACC از درصد بازده شرکت کسر شود.

جمع‌بندی

میانگین موزون هزینه سرمایه به محاسبه هزینه تامین سرمایه یک شرکت می‌پردازد. منابع تامین مالی شرکت‌ها متفاوت‌اند؛ این منابع از طریق انتشار سهام عادی، سهام ممتاز، اوراق قرضه و … تامین می‌شوند. در این شاخص به هر یک از منابع تامین سرمایه وزنی اختصاص داده می‌شود و سپس با محاسبه میانگین وزنی، هزینه سرمایه به دست می‌آید.

پایین بودن این عدد نشان از بازده بیشتر سرمایه‌گذاری خواهد داشت. از WACC در بودجه‌بندی سرمایه استفاده می‌شود. به این ترتیب شرکت‌ها می‌توانند دریابند که آیا باید به شرکت در پروژه ادامه دهند یا خیر.